marathi language sant tukaram essay in marathi

संत तुकाराम महाराजांची माहिती, निबंध व अभंग Sant Tukaram Information in Marathi

संत तुकाराम महाराजांची माहिती, निबंध व अभंग Sant Tukaram Information in Marathi: संत तुकाराम हे भारतातील भक्ती चळवळी दरम्यान एक प्रमुख वारकरी संत आणि आध्यात्मिक कवी होते. ते 17 व्या शतकातील हिंदू कवी आणि महाराष्ट्र, भारत मधील भक्ती चळवळीचे संत होते. संत तुकाराम महाराज (Sant Tukaram Maharaj) त्यांच्या भक्तीमय अभंगांसाठी आणि कीर्तनासाठी समाजाभिमुख उपासना म्हणून परिचित आहेत. त्यांचे अभंग (Sant Tukaram’s Abhang) विठोबाला समर्पित होते. संत तुकाराम भारतीय समाजाच्या सांस्कृतिक उन्नतीमध्ये संतसाहित्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. संत तुकोबा (Sant Tukoba) हे एक महान समाजसुधारक, तत्त्वचिंतक कवी होते.

नक्की वाचा – माझे स्वप्न मराठी निबंध

संत तुकारामांचा जन्म आणि कुटुंब Sant Tukaram’s Early Life and Family:

अभ्यासकांमध्ये संत तुकाराम यांचा जन्म आणि मृत्यू वर्ष विवादाचा आणि संशोधनाचा विषय बनला आहे. एकतर त्यांचा जन्म 1598 किंवा1608 मध्ये महाराष्ट्रातील पुण्याजवळील देहू गावात (Sant Tukaram birthplace) झाला. महाराष्ट्रातील पुण्याजवळील देहू शहरात झाला. तुकाराम व्हिल्होबा आंबिले असे त्यांचे खरे नाव आहे. परंतु त्यांना महाराष्ट्रात संत तुकाराम म्हणून ओळखले जाते. तर दक्षिण भारतात त्यांना भक्त तुकाराम म्हणून ओळखले जाते.

तुकोबांचे मूळ कूळ मोरे घराणे, आडनाव आंबिले होते. तेजातीने मराठा कुणबी असून त्यांचा वाण्याचा व्यवसाय होता. त्यांच्या पित्याचे नाव बोल्होबा व आईचे कनकाई (father and mother of Sant Tukaram). त्यांचे आई-वडील विठोबाचे भक्त होते. तुकोबांपूर्वी आठ पिढ्यांपासून विठ्ठलाची उपासना त्यांच्या घराण्यात परंपरेने चालत आली होती. मोरे घराण्याचे मूळ पुरुष विश्वंभरबुवा महान विठ्ठलभक्त होते. पंढरीच्या पांडुरंगावर बोल्होबाची परमनिष्ठा होती. वडील संपन्न सावकार होते आणि त्यांच्याकडे महाजनकीही होती.

तुकोबांचे बालपण अगदी सुखात गेले. घरात नित्य हरिकथा, भजन, कीर्तन चालूच असायचे. त्याचे नकळत संस्कार तुकोबावर होत होते. दारात तुळशीवृंदावन, देवघरात विठ्ठलमूर्ती, नित्य भजन, पूजन आणि नित्यनियमाने वडिलांची पंढरीची वारी चालू असायची. अशा घरात तुकोबा वाढू लागले. या सर्व गोष्टींचे संस्कार त्यांच्या बालमनावर खोलवर रुजले. लहानपणापासून गीता, भागवताचे श्रवण घडल्यामुळे या ग्रंथांचा परिणाम तुकोबांच्या बालमनावर झाला.

तुकारामांच्या जीवनातील कठीण काळ Life of Sant Tukaram/ Sant Tukaram Gatha:

तुकाराम किशोरवयीन असतानाच त्यांच्या दोन्ही पालकांचे निधन झाले. संत तुकारामांची पहिली पत्नी (wife of Sant Tukaram) रखमाबाई होती, आणि त्यांना संतू नावाचा मुलगा (son of Sant Tukaram) झाला. पत्नीला दम्याचा विकार असल्यामुळे त्यांच्या वडिलांनी पुण्याचे आप्पाजी गुळवे या धनवंत सावकाराच्या आवडी नावाच्या मुलीशी तुकोबांचा दुसरा विवाह लावून दिला. तथापि, त्यांचा मुलगा आणि पहिली पत्नी दोघेही 1630-1632 च्या दुष्काळात मरण पावले. ह्या स्थितीमुळे त्यांचा जनातील मान गेला. अपमान होऊ लागला.त्यामुळे त्यांच्या मनात वैराग्य निर्माण झाले आणि संसारातून मन उडाले.

तुकारामांच्या वयाच्या २१व्या वर्षी प्रचंड मोठा दुष्काळ पडला. धंद्यात मंदी आली. उधारी वसूल झाली नाही. कर्ज घेतलेल्यांनी पैसे बुडविले, धनकोंनी तगादा लावला. वडिलोपार्जित संपत्तीची वाताहत झाली. संसार चालवण्यासाठी ते दुकान चालवू लागले. अशा पद्धतीने दुकान चार वर्षे चालले. पुढे तेही बंद पडले. सावकार घरात घुसला. घरात होती ती चीजवस्तू मोडली. एकदा आप्तेष्टांनी मदत केली; पण काही स्थिरस्थावर झाले नाही.

तुकारामांचे ईश्वराला शरण जाणे

घरादारावर दुःखाची कळा पसरली. “जग हे दिल्या घेतल्याचे, अंतकाळीचे नाही कोणी” असा तुकोबांना अनुभव आला. अशा जीवनानुभवातून होरपळून निघून तुकोबा एका निश्चित विचाराने ईश्वराकडे ओढले गेले. आयुष्याला वेगळे वळण मिळाले.

पांडुरंगाशिवाय आपले दुसरे कोणी नाही, हा विश्वास मनात निर्माण झाला. ते सर्व वेळ ईश्वरचिंतनात घालवू लागले. ते विठ्ठलाला शरण गेले. या सर्व बिकट परिस्थितीकडे ते मोठ्या निःसंग व अलिप्तपणे पाहू लागले. त्यांच्या जीवनात ज्या घटना घडल्या, त्या कशा फायद्याच्या झाल्या हे त्यांच्या

अभंगावरून समजते Sant Tukaram Maharaj’s Abhang:

बरे झाले देवा निघाले दिवाळे । बरी या दुकाळे हिड केली।। अनुतापे तुझे राहिले चिंतन । जात हा वमन संसारा ।। बरे झाले देवा बाईल कर्कशा । बरी हे दुर्दशा जनामध्ये || बरे झाले जगी पावलो अपमान | बरें गेले धन ढोरे गुरे ।।

संसाराच्या साऱ्या भावनांना मूठमाती देण्यास उभ्या राहिलेल्या तुकोबांच्या जीवनाचा पूर्वार्ध येथेच संपला. पुढे दुष्काळाचे सावट संपले. जनजीवन पुन्हा स्थिर झाले. अशापरिस्थितीत कुटुंबाचा उदरनिर्वाह तुकोबा करू शकले असते. पण परत संसारात त्यांचे मन रमले नाही.

मनात वैराग्य असल्यामुळे तुकाराम महाराज ईश्वरभक्तीतच रमले ते शेवटपर्यंत “भेटीलागी जीवा लागलीसे आस, कन्यासासुरासी जाये, विठ्ठल टाळ विठ्ठल दिंडी, आनंदाचे डोही आनंद तरंग” अशा कितीतरी अभंगांतून तुकारामांचे संपूर्ण जीवन विठ्ठलमय झाल्याचे दाखले मिळतात.

नंतरची बहुतेक वर्षे त्यांनी भक्ती उपासना, सामुदायिक कीर्तन (गायनसह सामुहिक प्रार्थना) आणि अभंग कविता रचण्यात घालविली.

दिलीप पुरुषोत्तम चित्रे हे मराठी विख्यात विद्वान आहेत. त्यांनी तुकारामांना मराठीतील पहिले आधुनिक कवी म्हणून संबोधले आहे. चित्रे यांचा असा विश्वास आहे की संत ज्ञानेश्वर नंतर तुकाराम हे दुसरे संत होते ज्यांनी हिंदू धर्मात जातीय पदानुक्रम नाकारला आणि हिंदु धर्मात असलेल्या कर्मकांडांचा विरोध केला.

संत तुकारामांचे आध्यात्मिक जीवन Spiritual Life of Sant Tukaram:

ज्ञान-भक्ती-वैराग्याने परिपक्व असलेल्या तुकारामांना कुठेही अहंकाराचा लवलेशही नाही. कितीनम्रतेने म्हणतात, “वेदांचा तो अर्थ आम्हांसीच ठावा आंतरिक दु:खापासून मुक्ती मिळण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे अध्यात्म, हे ते जाणत होते. त्यांचे मन एकांतवासात रमू लागले. गावापासून दूर देहूच्या परिसरात असलेल्या भंडारा डोंगरावर जाऊन वाचन, मनन, चिंतनात ते रमू लागले.

संत तुकाराम हे विठ्ठलाचे मोठे भक्त होते. तुकारामांना कोणत्याही गोष्टींचा मोह नहता. कसल्याही किक सुखाची आस नव्हती, हे अनेक गोष्टींवरून आपल्या लक्षात येते. त्यापैकी एक प्रसंग इथे मुद्दाम सांगावासा वाटतो. एकदा शिवरायांची आणि तुकोबांची भेट झाली. त्यांनी तुकोबांसाठी छत्री, घोडे, कपडे व मुलांना इतर भेटवस्तू पाठविल्या. शिवरायांचे शिपाई भेटवस्तू तुकारामांच्या घरी घेऊन आले. तुकारामांनी ते सर्व आल्या पावलीच परत पाठवले.

तुकारामांनी गीता, भागवत, ज्ञानेश्वरी, एकनाथी भागवत व इतर ग्रंथांचे वाचन केले. तसेच पंढरीच्या विठ्ठलाचे अखंड नामस्मरण करू लागले. त्यांना आलेल्या अनुभवातून ते एका अभंगात म्हणतात-

अवघाचि संसार केला ब्रह्मरूप । विठ्ठल स्वरूप म्हणोनियां ।।

प्रत्येक जीवाच्या ठिकाणी परमेश्वराचे दर्शन घेणाऱ्या तुकोबांवर अन्याय करणारे लोक त्यांच्यासमोर येतात तेव्हाही त्यांच्या अंतकरणात माणुसकीचा झरा आपोआपच निर्माण होतो. तुकाराम महाराजांचा जीवनप्रवास जाणून घेताना आपल्या एक गोष्ट लक्षात येते ती म्हणजे, विठ्ठलनामाशिवाय कोणत्याही गोष्टीला त्यांच्या चित्ताच्या ठायी जागाच नव्हती.

तुकोबा आपल्या एका अभंगातून माणसाला उद्देशून म्हणतात Sant Tukaram Maharaj Abhang:

चाल केलासी मोकळा | बोल विठ्ठल वेळोवेळा | तुजं पाप चि नाही ऐसे। नाम घेतां जवळी वसे ।।

याचा अर्थ तुकाराम महाराज सांगतात की, तू परमेश्वराचे नमस्मरण कर. जेव्हा परमेश्वराचे नामस्मरण करशील,त्यावेळेला कोणतेही पाप तुझ्या ठिकाणी उरणार नाही. पाप कसं नाहीसं होईल याची काळजी तू करू नकोस, कारण हरिनामापुढे पाप टिकणारंच नाही. ते आपोआपच नष्ट होईल. परमेश्वर तुझ्याबरोबर असेल तर तुझ्या हातून कुठलेही पापकर्म तो घडू देणार नाही एवढे सामर्थ्य त्या हरिनामात आहे.

संत तुकारामांचे सामाजिक कार्य Social work of Sant Tukaram:

संत तुकारामांचे सामाजिक कार्य सर्वसामान्य लोकांची वैचारिकता बदलून नैतिक अधोगती थांबविणे हे महत्त्वाचे कार्य महाराष्ट्रातील अनेक संतांनी केले. त्यामध्ये संत तुकाराम यांचे कार्य फार महान आहे. जनजागृतीचे महान कार्य तुकाराम महाराजांनी केले.

संत तुकाराम यांनी मानवी मूल्य जपत नम्रतेने, शांतपणे जनसेवा केली. त्यांनी फक्त लोकांना उपदेश दिला नाही तर, तो त्यांनी स्वतःही अंगीकारला आणि इतरांनाही सांगितला. समाजकंटकांनी त्यांना खूप त्रास दिला तरीही त्यांच्याविषयी कटूपणा न ठेवता उलट ते म्हणाले, “कोणाही जीवाचा न घडो मत्सर” करुणा, प्रेम,अहिंसा याची शिकवण त्यांनी सदैव दिली.

काव्यरचना लिहून अभंगातून नामाचा महिमा सांगितला. कर्मकांडामुळे समाज अधोगतीला जातो हे त्यांनी पदोपदी सांगितले. धर्माचे ठेकेदार लोकांना खोट्या गोष्टी, भाकडकथा, थोतांड सांगून अज्ञानात अडकवून ठेवतात, त्यामुळे समाजाची अधोगती होते. धर्माच्या नावाने व्यापार करणारे पंडित खोट्या पांडित्याच्या जोरावर सर्वसामान्य लोकांची दिशाभूल करतात. यावर तुकोबा म्हणतात, मुख्य सांगे ब्रह्मज्ञान, लोकांची कापतो मानज्ञान सांगतो जनास, नाही अनुभव आपणास कथा करितो देवाची अंतरी आशा बहुमोलाची तुका म्हणे तोचि वेडा, त्याचे हाणून थोबाड फोडा अशा प्रखर शब्दांत त्यांनी टीका केली.

तुकोबांची वाणी कधी अतिशय मधाळ तर कधी कठोर झालेली दिसते. सिद्धी, चमत्कार, गंडेदोरे या विषयांच्या नादाला लागलेल्या लोकांविषयी त्यांना प्रचंड चीड होती. कर्मठपणा त्यांना मान्य नव्हता. म्हणूनच त्यांनी या विषयांवरही अभंगरचना केल्या. समाजामध्ये जिथे जिथे ढोंगीपणा आढळला, तिथे तिथे त्यांनी प्रहार केले. खरा धर्म काय आहे? माणसाचे हित कशात आहे? हे त्यांनी वेळोवेळी सांगितले. द्वैतवादाचा पुरस्कार करून समाजातील लोकांना त्यांनी खरा धर्म काय आहे? तो ओळखायला शिकविले.

तुकाराम महारजांचे तत्त्वज्ञान हे सर्वसामान्याच्या उन्नतीसाठी, कल्याणासाठी आहे. मनाचे दार उघडे ठेवून जीवनाकडे पाहायला सांगातात. धश्रद्धेच्या आहारी गेलेल्या लोकांना विचारांची नवी दिशा देऊन त्यांनी समाजप्रबोधनाचे कार्य करत अज्ञान दूर केले. नको ते सोहळे, पांडित्य, भोंदूगिरी यावर कडक शब्दांत ताशेरे ओढले. अभंग रचले, भजन, कीर्तनातून अडाणी, अज्ञानी लोकांना समजेल, उमजेल अशा शब्दांत नवीन विचार  जनतेच्या मनात रुजविले.

शुद्ध सद्विवेकबुद्धीने त्यांना जे अध्यात्म उलगडलं, समजलं, परमेश्वर चिंतनातून त्यांना जे ज्ञान मिळालं ते अभंगाच्या माध्यमातून त्यांनी संग्रही करूनपुढच्या पिढ्यांना दिलं. जप, तप, ध्यान-धारणेतून जो ज्ञानाचा प्रकाश मिळाला तो त्यांनी समाजातील अज्ञान दूर करण्यासाठी वापरला. परोपकारासाठी संतांचे जीवन असतेहे त्यांना समजले होते. संसारात राहून फक्त दुःखच भोगावे लागले हा त्यांचा अनुभव त्यांनी त्रयस्थ भावनेने सांगितला.

भंडारा डोंगरावर लाभलेल्या एकांतात अंतर्मुख होऊन ते विचार करू लागले, तेव्हा माणसाच्या जीवनात निसर्गाचं स्थान किती महत्त्वाचं आहे, हे त्यांनी जाणलं. झाडं जर लावले नाहीत तर पाऊस पडणार नाही. जर पाऊस पडला नाही तर दुष्काळाचे सावट कायमच पुढील पिढ्यांनाही भोगावे लागेल. या सर्व विचारातून त्यांनी अभंगरचना केली…

वृक्षवल्ली आम्हा सोयरे वनचरे । पक्षीही सुस्वरे आळविती । येणे सुखे रुचे एकांताचा वास | नाही गुणदोष अंगा येत ।।

संत तुकाराम हे भागवत हिंदू परंपरेचे महत्वाचे घटक मानले जातात, ज्याची सुरुवात महाराष्ट्रात नामदेव यांच्यापासून झाली आहे. ज्ञानेश्वर, नामदेव, जनाबाई, एकनाथ आणि तुकाराम खासकरुन महाराष्ट्रातील वारकरी संप्रदायात आदरणीय आहेत. महाराष्ट्रातील वरील संतांच्या जीवनाबद्दलची माहिती भक्ती-विजय आणि भक्ती-लीलेमृत या महिपतींच्या लेखनातून प्राप्त झाली आहे. तुकारामांच्या मृत्यूनंतर 65 वर्षांनंतर महिपतींचा जन्म झाला. (एकनाथ, नामदेव आणि ज्ञानेश्वर यांच्या मृत्यूनंतर अनुक्रमे 50 वर्षे, 300 वर्षे, आणि 353 वर्षांनी तुकाराम मरण पावले.) अशा प्रकारे, महिपतींनी निःसंशयपणे वरील सर्व संतांच्या जीवनाचे उत्कृष्टतेने रेखाटन केले आहे.

तुकारामांचे गुरु Guru of Sant Tukaram:

संत तुकारामांनी संत नामदेवाला आपला गुरु म्हणून स्वीकारले होते. त्यांचा एक अभंग “नामदेवे केले स्वप्नामाजी जागे….सवे पांडुरंगे येवूनिया” या गोष्टीचा पुरावा आहे. संत तुकारामांनीही त्यांच्या एका अभंगात नमूद केले आहे की त्यांच्या सद्गुरूंचे नाव ‘बाबाजी चैतन्य’ होते. ते 13 व्या शतकातील विद्वान ज्ञानदेवांचे चतुर्थ पिढीचे शिष्य होते. अभंगांच्या त्यांच्या कामात, तुकारामा वारंवार इतर चार व्यक्तींचा उल्लेख करतात ज्यांचा त्यांच्या आध्यात्मिक विकासावर प्राथमिक प्रभाव होता, पूर्वीच्या भक्ती संत नामदेव, ज्ञानेश्वर, कबीर आणि एकनाथ.

आज अस्तित्त्वात असलेल्या देहू मधील तुकारामजींशी संबंधित महत्त्वाची स्थाने अशीः

तुकाराम महाराज जन्मास्थान मंदिर, देहू – तुकारामजींचा जन्म जिथून पुढे मंदिर बांधले गेले ते ठिकाण

संत तुकाराम वैकुंठस्थान मंदिर, देहू – येथून तुकारामजी आपल्या नश्वर रूपात वैकुंठात गेले; इंद्रायणी नदीकाठी या मंदिराच्या मागे एक छान घाट आहे

संत तुकाराम महाराज गाथा मंदिर, देहू – आधुनिक रचना; तुकारामांच्या मोठ्या पुतळ्याला भव्य इमारत; गाथा मंदिरात, तुकाराम महाराजांनी निर्मित सुमारे 4000 अभंग (श्लोक) भिंतींवर कोरले होते.

साहित्यिक कामे Literary work of Sant Tukaram:

संत तुकाराम यांचे अभंग ही साहित्याची एक मराठी शैली आहे, जी छंदात्मक, सरळ, थेट आहे आणि ती लोकांच्या कथांना सखोल आध्यात्मिक रूप देते.

तुकारामांचे कार्य ज्ञानदेव किंवा नामदेव यांच्यासारख्या पूर्ववर्ती ज्यांच्या शैलीच्या कृपेने अशाच विचारांची खोली एकत्र करण्यासाठी प्रख्यात आहेत अशा लोकांपेक्षा भाषेच्या शैलीत अत्यानंदपूर्ण त्याग, अनैतिक शब्दांकरिता प्रसिद्ध आहेत. तुकाराम अभंग लिहू लागले तसा शब्दांचा फुलोरा फुलू लागला आणि पाहता पाहता त्या शब्दांचा परिमळ समाजात पसरला. संसार-परमार्थाच्या  अनुभवांतून जे मनात साठलं होतं ते तुकाराम महाराज भराभर उतरवू लागले.

तुकारामांचे अभंग म्हणजे त्यांच्या निर्मळ वाणी आणि मनाचे प्रतिक होते. आपल्या जीवनातून  आणि अभंगांतून शुद्ध परमार्थधर्माच्या स्थापनेचे कार्य त्यांनी चालू ठेवले. त्यांच्या अलौकिक प्रतिभेतून निर्माण झालेल्या अमृतवाणीने सामान्य आणि प्रतिष्ठित लोकांचा समाज आकर्षित होऊ लागला.

तुकारामांनी अनेक अभंग रचले, त्यापैकी काही

सुपरिचित अभंग Sant Tukaram Abhang in Marathi/ Sant Tukaram Bhajan:

सुंदर तें ध्यान उभे विटेवरी । कर कटावरी ठेवुनिया ।। तुळसी हार गळा कासे पीतांबर । आवडे निरंतर तेचि रूप ।। मकरकुंडले तळपती श्रवगी। कंठी कौस्तुभमाणे विराजित || तुका म्हणे माझे हेचि सर्व सुख । पाहीन श्रीमुख आवडीने ।।

सदा माझे डोळां जडो तुझे मूर्ती । रखुमाईच्या पती सोययिा ।। गोड तुझे रूप गोड तुझे नाम | देई मज प्रेम सर्वकाळ || विठो माउलिये हाचि वर देई | संचरोनि राही हृदयामाजी ।। तुका म्हणे काही न मागे आणिक | तुझे पायीं सुख सर्व आहे ||

राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा | रविशशिकळा लोपलिया ।। कस्तुरीमळवट चंदनाची उटी । रुळे माळ कंठी वैजयंती ।। मुगुट कुंडले श्रीमुख शोभलें । सुखाचे ओतले सकळ ही ।।

तुकाराम गाथा हे त्यांच्या मराठी कृतींचे एक संकलन आहे जे कदाचित 1632 ते 1650 दरम्यान रचले गेले आहे. त्यालाअभंगा गाथा असेही म्हटले जाते. भारतीय परंपरेत असे मानले जाते की यात जवळजवळ 4500 अभंगांचा समावेश आहे. प्रवृत्तीच्या संघर्षाविषयी – जीवन, कुटुंब, व्यवसाय आणि निवृत्तीची आवड असणे – त्याग करण्याची इच्छा, वैयक्तिक मुक्तीसाठी सर्व काही मागे ठेवा, मोक्ष या विषयावरील अभंगांचा त्यात समावेश आहे.

तुकारामांचे निधन Death of Sant Tukaram:

अशा प्रकारे अलौकिक व्यक्तिमत्त्व असलेल्या तुकाराम महाराजांविषयी सांगावे, बोलावे तेवढे थोडेच. ज्ञानेश्वरांनी ज्या प्रकारे महाराष्ट्रात भागवतधर्माच्या देवालयाचा पाया रचला, त्यावर संत तुकारामांनी कळस चढविला. त्यांची गाथा वाचता वाचता आपल्या देहात प्रकाश पडतो हे मात्र खरे.

मायबाप स्वतः न्यायला येणार असे त्यांना मनोमनी वाटू लागले. वैकुंठीच्या सनकादिकांनी श्रीहरीचा निरोप आणला. संत तुकाराम वयाच्या अवघ्या बेचाळिसाव्या वर्षी 9 मार्च 1650  रोजी हे जग सोडून गेले.

तुम्हाला संत तुकाराम महाराजांची माहिती, निबंध व अभंग Sant Tukaram Information in Marathi कसा वाटला? नक्की कमेंट करून सांगा…धन्यवाद!

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

संत तुकाराम महाराज माहिती मराठी मध्ये Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

By Shubham Pawar

Updated on: 9 February 2024

महाराष्ट्र ही संतांची भूमी आहे. त्या भूमीमध्ये अनेक संत होऊन गेले. (Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi) त्यांचे कार्य महान आहे. कारण महाराष्ट्रात संत नसते तर महाराष्ट्रातील कुप्रथा आजही असत्या म्हणून त्यांचे कार्य आपल्यासाठी खूप महत्वाचे आहे संत ज्ञानेश्वर पासून तुकाराम संत एकनाथ संत रामदास यामधील मला भावलेले संत तुकाराम महाराजांपर्यंत संत परंपरा लाभली आहे.

शिवाजी महाराजांच्या काळातील एक थोर समतावादी संत म्हणून संत तुकाराम महाराजांचा गौरवपूर्ण उल्लेख केला जातो. आपल्याला लाभलेल्या अल्प आयुष्यामध्ये संत तुकाराम महाराज यांनी मराठी भाषेतील अजरामर अशा संत साहित्यात मोलाची भर टाकली. कधीही भंग न पाहणाऱ्या हजारो अभंगांची रचना करून जनसामान्य मराठी भाविकाला आपल्या दैनंदिन आयुष्यामध्ये परमेश्वराची भक्ती कशी करावी याचा सहज पणे उल्लेख केलेला आहे.

• 1.1 संत तुकाराम महाराज माहिती मराठी
• 2.1 संत तुकाराम महाराज माहिती
• 3.1 संत तुकाराम महाराज
• 4.1 संत तुकाराम महाराज माहिती मराठी मध्ये

Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

तुकाराम महाराजांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील खेड तालुक्यात येईल देहू या चिमुकल्या गावामध्ये सन 22 जानेवारी 1608 मध् झाला. तुकाराम महाराजांचे वडिलांचे नाव बोल्होबा असे होते. तर आईचे नाव कनकाई असे होते. संत तुकाराम महाराजांचे कुटुंब हे विठ्ठल भक्त होते. \”Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi\”

संत तुकाराम महाराजांचे आठवे पूर्वज विश्वंभर बाबा हे संत ज्ञानेश्वर कालीन महान साधू होते. विश्वंभर बाबांनी संत तुकारामांच्या कुळामध्ये विठ्ठल भक्तीला खऱ्या अर्थाने सुरुवात केली असे म्हणता येईल.

संत तुकाराम क्षत्रिय मराठा समाजात जन्माला आले होते असे असले तरी ते स्वतःला शूद्र , कुणबी, यातीहिन समजत. अर्थात संत तुकारामांचा जातीव्यवस्था आणि वर्णव्यवस्था या गोष्टींवर अजिबात विश्वास नव्हता. “यारे यारे लहानथोर, याती भलती नारी नर\” असे म्हणणारे संत तकाराम हे एक समतावादी थोर पुरुष होते.

संत तुकाराम महाराज माहिती मराठी

संत तुकाराम यांचे लग्न त्यांच्या वडिलांनी लोहगाव येथे रुक्मिणीशी लावून दिले. लोहगाव येथे तुकाराम महाराजांचे मामाचे गाव होते. आणि सासरवाडी सुद्धा होती. पुढे त्यांची याठिकाणी अनेक कीर्तने झाली. रुक्मिणी किंवा रूखमाई ही तुकाराम महाराजांची पहिली पत्नी पुढे दम्यामुळे अकाली मृत्यु पावली. तिचा पहिला मुलगा सुद्धा अकाली मृत्यू पावला. या दुःखाने तुकाराम महाराज व्याकुळ झाले. Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

तुकाराम महाराज यांचे दुसरे लग्न जिजाई या पुणे जिल्ह्यातील खेडच्या आप्पाजी गुळवे यांच्या मुलीशी झाले. जिजाईचे नाव अवलाई असेही होते. जिजाईपासून संत तुकारामांना महादेव, विठोबा, नारायण आणि काशी. भागीरथी. गंगा अशी सहा मले झाली. परंपरागत व्यवसायाची जबाबदारी पार पाडत असताना 1629, 30 आणि 31 या वर्षामध्ये फार मोठा दुष्काळ पडला. या दुष्काळामध्ये लोक अक्षरशः देशोधडीला लागले.

अन्नान्नदशा करीत दाही दिशा फिरू लागले. संत तुकाराम यांनी आपल्या भावामध्ये आणि स्वतःमध्ये घरातील संपत्तीचे वाटप केले. आपल्या वाटेला आलेली कर्जखते, गहाणखते इंद्रायणी नदीमध्ये सोडून दिल्ही लोकांना एक प्रकारे कर्जमुक्त केले.

संत तुकारामांचा निष्पाप आत्मा आणि कोमल मन पत्नीचा मृत्यू मुलाचा मृत्यू आणि दुष्काळ यामुळे दुःखाने भरून गेले. जगामध्ये परमेश्वर असेल तर त्याने इतके प्रचंड मोठे दुःख माझ्या आणि जगाच्या वाट्याला काय येऊ द्यावे? असा मोठा प्रश्न तुकारामांना पडला. ते विचार करू लागले. जवळच्याच भामचंद्र डोंगरावर जाऊन त्या ठिकाणी त्यांनी निर्वाण मांडले. परमेश्वराचा धावा ते अतिशय व्याकूळ अंतकरणाने करू लागले. परमेश्वराचे दर्शन अर्थात आत्मसाक्षात्कार त्यांना याच ठिकाणी झाला.

संत तुकाराम यांना लहानपणीच त्यांच्या घरी आई वडील यांनी उत्तम शिक्षण दिले होते. ते साक्षर होते. त्यांनी हिंदू धर्मातील सर्व प्रमुख ग्रंथांचा अभ्यास आपल्या घरीच केला होता. धर्म साक्षरता त्यांना प्राप्त होती. आपल्या ज्ञानाने आणि प्रत्यक्ष अनुभव आला तुकाराम महाराज हे एक चिंतनशील व्यक्तिमत्व. Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

संत तुकाराम हे बुद्धिवादी असले तरी त्यांचा आत्मा हा कवीचा होता. त्यांनी अभंगांची रचना करण्यास सुरुवात केली. त्यांचे स्वतःचे विठ्ठलाचे मंदिर होते. त्या मंदिरामध्ये झालेली पडझड त्यांनी दुरुस्त केली. त्या ठिकाणी ते कीर्तन करू लागले. स्वतःचे अभंग गाऊ लागले. भागवत संप्रदायाचे तत्त्वज्ञान समोर बसलेल्या वारकऱ्यांना सुलभ आणि स्पष्ट भाषेत ते सांगू लागले. त्यामुळे जनसामान्य माणसे प्रभावित झाली. त्यांच्या भोवती गोळा होऊ लागली. भगवत भक्तीची वाट सापडल्यामुळे वारकरी संप्रदायामध्ये आनंदाची एक मोठी वाट निर्माण झाली.

संत तुकाराम महाराज माहिती

“वेदांचा तो अर्थ आम्हासीच ठावा इतरांनी वहावा भार माथा \” असे त्यांचे स्पष्ट आणि परखड उद्धार आहेत. “अर्थेविन पाठांतर कासया करावे उगाची मरावे घोकुनिया

इतक्या परखडपणे त्यांनी त्याकाळच्या पोथीनिष्ठ पाठांतरवादी कर्मठ लोकांवर टीका केली. वेदांचा उल्लेख करून संत तुकाराम लोकांना लोकभाषेत सांगताहेत हे त्यावेळच्या ब्राह्मण समाजातील काही धुरीणांना अजिबात आवडले नाही. पुढे तुकारामांचा शिष्य बनलेल्या रामेश्वर भट्टासारख्याने संत तुकारामांची निंदा केली. \”Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi\”

संत तुकारामांची कीर्ती दाही दिशांना सुगंधाप्रमाणे पसरत होती. छत्रपती शिवरायांच्या कानीही ती गेली होती. छत्रपती शिवरायांनी संत तुकारामांना द्रव्य आणि पोशाख यांचा नजराणा पाठवला. परंतु सोने आम्हाला मातीसमान आहे. याची आमच्यासाठी आवश्यकता नसून गोरगरिबांच्या कल्याणासाठी तुम्ही त्याचा वापर करा. असे संत तुकारामांनी उलट उत्तर दिले. अर्थात यामुळे संत तुकारामांचा आदर अधिकच वाढला. त्यांचे निस्पृह मन पाहून शिवाजी महाराज सुद्धा त्यांच्या भेटीसाठी व्याकूळ झाले. Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

Sant Tukaram Maharaj Information

\”असाध्य ते साध्य करिता सायास I कारण अभ्यास तुका म्हणे\”

अशा प्रकारचे एकापेक्षा एक नितांतसुंदर अभंग महान संत तुकाराम महाराजांनी रचले. तुकारामांना वारकरी जगद्गुरू म्हणून ओळखतात. महाराष्ट्राचे आराध्य दैवत, रयतेचा राजा छत्रपती शिवाजी महाराज तुकोबांना गुरु मानत.संत बहिणाबाई ही तुकारामांची शिष्या होती. तुकारामांना वारकरी जगद्गुरू म्हणून ओळखतात. महाराष्ट्राचे आराध्य दैवत, रयतेचा राजा छत्रपती शिवाजी महाराज तुकोबांना गुरु मानत.संत बहिणाबाई ही तुकारामांची शिष्या होती. [Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi]

संत तुकारामांनी तुकाराम गाथा लिहली, तिच्यामध्ये पाच हजारांवर अभंग आहेत. पंढरपूरचे विठ्ठल हे त्यांचे आराध्य दैवत होते. त्यांनी विठ्ठलावर तसेच समाजावर अनेक उपदेशपर अभंग, कीर्तने रचली.

संत तुकाराम महाराज

लहानपण देगा देवा | मुंगी साखरेचा रवा | तसेच नाही निर्मळ जीवन | काय करील साबण |

अशी अनेक अभंगे त्यांच्या कुशाग्र बुद्धि मत्तेचे दयोतक आहेत. त्यांच्या अभंगातील गोडवा अतुलनीय आहे. त्यांच्या अभंगाना स्वतःचा बाज, आगळे सौदर्यं आहे. त्यातील शब्द प्रत्येकाच्या मनाला भुरळ घालतात. वार करी संप्रदायाची एक अखंड परंपरा त्यांनी निर्माण केली. सतराव्या शतकात सामाजिक प्रबोधनाची प्रभावी मुहूर्तमेढ संत तुकाराम महाराजांनी रोवली. त्या काळी समाजातील अंधश्रध्दा दूर करून समाजाला अचूक, योग्य दिशा देण्याचे महत्वपूर्ण, महान कार्य तुकोबांनी केले. Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

स्वतःच्या सुखापेक्षा तुकोबांनी जगाच्या कल्याणाकडे सदैव लक्ष दिले. फाल्गुन वद्य द्वितीयेला तुकारामांचे सदेह वैकुंठ-गमन झाले असे मानले जाते. हा दिवस \’तुकाराम बीज\’ म्हणून ओळखला जातो. तुकाराम महाराजांच्या जीवनपटा वर अनेक पुस्तके, मालिका, चित्रपट प्रसिध्द झाले आहेत. आजही मराठी भाषेत सुप्रसिद्ध असलेल्या अनेक म्हणी, वाक्प्रचार, शब्दप्रयोग आपण तुकारामांच्या गाथेतूनच घेतलेल्या आहेत. आजच्या समाजाला संत तुकारामांचे अभंग नवी दिशा देतात.

Sant Tukaram Maharaj Mahiti Marathi

आज आपण विज्ञान-तंत्रज्ञानात खूप प्रगती केली तरी प्रत्येकाला अनेक कौटुंबिक, सामा जिक, भावनिक समस्या भेडसावतात. त्या सर्वांवर तुकोबांच्या अभंगातून नक्की मार्ग सापडेल. नाहीतर आपली अवस्था तुझे आहे तुजपाशी, परि तू जागा चुक लासी अशी होईल. आपल्या देशात संत तुकाराम महाराज जन्मास आले हे प्रत्येक भारतीयाचे अहोभाग्यच म्हणावे लागेल. Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

संत तुकाराम महाराजांनी सुमारे चार हजार पेक्षा जास्त अभंगरचना केली. अर्थात ही अभंगरचना जी म्हणजे वैदिक धर्मा विरुद्ध केलेले बंड आहे असे तत्कालीन ब्राह्मणांना वाटले. त्यांनी हे अभंग इंद्रायणी नदीत बुडवा असे संत तुकारामांना सांगितले. त्यासाठी तुकाराम महाराजांवर दडपण आणले.

संत तुकाराम आता अधिकाधिक विरक्त होत चा होते. त्यांना कोणत्याही प्रापंचिक गोष्टींमध्ये आशा आणि अपेक्षा राहिली नव्हती. ते वैराग्य पूर्ण जीवन जगत होते. चाळीसी नंतर आता आपण हे जग स्वेच्छेने सोडून जावे असे त्यांना वाटू लागले. वयाच्या बेचाळीसाव्या वर्षी 9 मार्च 1650 या दिवशी संत तुकारामांचे निर्याण झाले. “आम्ही जातो आमच्या गावा, आमचा राम राम घ्यावा\” असे म्हणून ते वैकुंठला निघून गेले. Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

संत तुकाराम महाराज माहिती मराठी मध्ये

संत तुकाराम वैकुंठाला गेले असले तरी त्यांचा विच जनसामान्यांमध्ये कायमचा रुजला गेला. आता त्यांची अभंग है गाथा लोक गंगेवर तरलेली होती. वैदिकांना त्यांचा विचार मान्य नसला तरी वारकऱ्यांना त्यांचा विचार म्हणजे जीवनाचा सार सर्वस्व होता. आजही वारकरी देहूला संत तुकारामांच्या दर्शनासाठी जातात आणि तुकारामांचा अभंग गाथा डोक्यावर घेऊन अक्षरशः नाचतात.

“ज्ञानदेवे रचिला पाया तुका झालासे कळस \” असे सार्थ उदगार तकारामांच्या बाबतीत सत्य झालेले काळाने पाहिले. (Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi) संत तुकाराम हे बुद्धिवादी असले तरी त्यांचा आत्मा का कवीचा होता. त्यांनी अभंगांची रचना करण्यास सुरुवात केली. त्यांचे स्वतःचे विठ्ठलाचे मंदिर होते. त्या मंदिरामध्ये झालेली पडझड त्यांनी दुरुस्त केली. त्या ठिकाणी ते कीर्तन करू लागले. स्वतःचे अभंग गाऊ लागले. भागवत संप्रदायाचे तत्त्वज्ञान समोर बसलेल्या वारकऱ्यांना सुलभ आणि स्पष्ट भाषेत ते सांगू लागले. त्यामुळे जनसामान्य माणसे प्रभावित झाली. त्यांच्या भोवती गोळा होऊ लागली. 

Shubham Pawar

I am a Marathi YouTuber, Website Developer, and Owner/founder of Marathi Corner website and YouTube channel. I am from Pune, Maharashtra.

आज 12 वी चा निकाल, या वेबसाईट वर पहा How to Check 12th Result 2024 Maharashtra Board Website

टॉप मराठी वेबसाईट, ब्लॉग्स आणि ब्लॉगर्स 2024 | top 15 marathi website, blogs & bloggers, leave a comment cancel reply.

You must be logged in to post a comment.

Marathi Corner™

Marathi Corner is an Online Information Platform. This blog website lets you learn about Maharashtra government schemes and education-related information. This website owner's name is Shubham Pawar.

सरकारी योजना

शासन निर्णय (GR)

Terms & Conditions

Copyright Notice

© Marathi Corner™ | All rights reserved

Privacy Policy | Disclaimer

• जीवन चरित्र
• ज्ञानवर्धक माहिती
• पक्षी माहिती
• प्राणी माहिती

[जीवन चरित्र] संत तुकाराम महाराज मराठी माहिती | Sant Tukaram Information in Marathi

संत तुकाराम हे 17 व्या शतकातील महान वारकरी संत व लोककवी होते. तुकाराम महाराजांनी सदेह (शरीरासह) वैकुंठगमन केले. पंढरपूरचे विठ्ठल किंवा विठोबा हे तुकारामांचे आराध्य दैवत होते. तुकाराम त्यांचे अभंग व भक्ती कवितांसाठी प्रसिद्ध आहे. आजच्या या लेखात आपण संत तुकाराम महाराजांची मराठी माहिती- sant Tukaram information in Marathi मिळवणार आहोत. तर चला सुरू करूया संत तुकारामांच्या या जीवन चरित्र ला.

प्रारंभिक जीवन (sant tukaram mahiti in marathi)

संत तुकारामांच्या जन्माविषयी लोकांमध्ये अनेक मतभेद आहेत. तुकारामांचा जन्म महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात असलेल्या देहू गावात झाला. त्यांच्या जन्माचे वर्ष इ.स. 1568 ते इ.स. 1650 च्या आत सांगितले जाते. त्यांचे घराणे मोरे आणि आडनाव अंबिले होते. तुकाराम यांच्या वडिलांचे नाव बोल्होबा आणि आईचे नाव कनकाई होते. तुकोबां तीनही भावंडांमध्ये मधले होते. मोठा भाऊ सावजी तर धाकट्या भावाचे नाव कान्होबा होते. तुकोबांचा मोठा भाऊ सावजी विरक्त वृत्तीचा होता. त्यामुळे घराची संपूर्ण जबाबदारी तुकोबावरच होती.

तुकारामांचे वडील कुणबी समाजाचे असल्याने स्वतःचा व्यवसाय व लोकांना उदार पैसे देण्याचे काम करत असत. सोबतच शेतीव्यवसाय देखील करत असत. ते भगवान विठ्ठलाचे खूप मोठे भक्त होते. भगवान विठ्ठलाला विष्णूचे अवतार मानले जाते. नंतरच्या काळात तुकारामांचा विवाह रखमाबाई शी करण्यात आला. रखमाबाई व तुकारामांना एक मुलगा संतू झाला. 

संत तुकारामांना साक्षात्काराची प्राप्ती 

तुकाराम 17-18 वर्षांचे असताना त्यांचे आईवडील मरण पावले. मोठा भाऊ विरक्ती मुळे घर सोडून तीर्थाटन ला निघून गेला. या दरम्यान भयंकर दुष्काळाचा त्यांना सामना करावा लागला. थोरल्या भावाची बायको, रखमाबाई आणि संतू दुष्काळात गेले. गुरे ढोरे सर्व काही बुडाले. तुकारामांचे मन उदास झाले. अश्या परिस्थितीत तुकारामांनी देहू गावाजवळ भंडारा डोंगरावर विठ्ठलाची उपासना सुरू केली. तुकोबा हरी चिंतनात पूर्णपणे मग्न झाले. ध्यानाद्वारे शाश्वताचा शोध घेत असताना त्यांना साक्षात्कार झाला, असे म्हटले जाते की तेथेच परब्रह्मस्वरूप श्री विठ्ठल त्यांना भेटले. 

संत तुकारामांचे दुसरे विवाह 

नंतरच्या काळात तुकारामांनी पुन्हा एकदा लग्न केले. या वेळी त्यांच्या विवाह जिजाबाई यांच्याशी झाला. परंतु साक्षात्कार नंतर ते आपला अत्याधिक वेळ ईश्वर भक्तीत लावत असत. पूजापाठ भक्ती कीर्तन व अभंग लिहिण्यात ते आपला वेळ घालवत असत. असे म्हटले जाते की त्यांची पत्नी जिजाबाई ही धनी कुटुंबातील होती. ती स्वभावाने कठोर होती. तुकारामांची ईश्वरभक्ती पाहून ती त्यांना रात्रंदिवस टोमणे मारत असे. आपल्या पत्नीच्या व्यवहाराला कंटाळून तुकाराम नारायणी नदीजवळ जाऊन पोहोचले. परंतु तुकारामांच्या या निर्णयाला घाबरून त्यांच्या पत्नीने आपल्या दिराला पाठून त्यांना परत बोलावले व त्यांच्या मनाप्रमाणे राहण्याची सूट दिली.

संत तुकारामांचे कार्य- sant tukaram maharaj marathi information.

तुकारामांचा मूळ व्यवसाय सावरकरी करणे होता दुष्काळामुळे त्यांनी सावकारीत असलेल्या सर्व कुटुंबांना मुक्त केले. व जमिनीचे सर्व कागदपत्रे इंद्रायणी नदी मध्ये टाकून दिली. नंतरच्या काळात तुकारामांनी अभंग लिहून कीर्तन करणे सुरू केले. तुकारामांच्या अभंगाच्या लोकांवर खूप परिणाम झाला. व्यवहाराची थोर शिकवण शब्दाशब्दातून देत असतानाच भक्तीचे रहस्यही त्यांनी उलगडून दाखवले. 

संत तुकाराम मृत्यू

काही विद्वानाद्वारे सांगितले जाते की संत तुकाराम शिवाजी महाराजांना भेटले होते. शिवरायांनी तुकारामांना आपले गुरू मानले होते. जवळपास 17 वर्ष लोकांना उपदेश करीत सन 1649 ते 1650 मध्ये त्यांनी देह त्यागला. या उलट काही लोकांचे मानने आहे की इसवी सन 1650 मध्ये हजर असलेल्या तमाम जनतेच्या समक्ष त्यांना भगवान विठ्ठलाने सदेह वैकुंठात नेले. 

संत तुकाराम मराठी अभंग

संत तुकारामांचे काही अभंग पुढीलप्रमाणे आहेत

1) जे का रंजले गांजले त्यासी म्हणे जो आपले |

तोचि साधू ओळखावा देव तेथेची जाणावा ||

2) जन्माचे ते मूळ पाहिले शोधून |

दुःखासी कारण जन्म घ्यावा ||१||

पाप-पुण्य करुनी जन्मा येतो प्राणी |

नरदेही येऊनी हानी केली ||२||

रजतमसत्व आहे त्याचे अंगी |

याचे गुणे जगी वाया गेला ||३||

तम म्हणजे काय नरक केवळ |

रज तो सबळ मायाजाळ ||४||

तुका म्हणे येथे सत्वाचे सामर्थ्य |

करावा परमार्थ अहर्निशी ||५||

अर्थ: मानवी जन्माचे मुख्य कारण शोधल्यावर सापडले की दुःख भोगण्यासाठी हा जन्म झालेला आहे. पूर्वीच्या जन्मात केलेले पाप-पुण्याचे फळ भोगून मुक्त होण्यासाठी हा जन्म आहे. परंतु मनुष्य असा मौल्यवान नर देह मिळवूनही, मुक्त होण्याएवजी अधिक बंधनात फसत आहे. याचे मुख्य कारण राजस व तामस गुण आहेत. याच गुणांमुळे जन्म व्यर्थ जातो. तमोगुण नरका प्रमाणे दुःख व कष्ट देतो, रजोगुण प्रबळ मायाजाळ मध्ये फसवतो. तुकाराम महाराज म्हणतात की सत्वगुणातच हे सामर्थ्य आहे की मनुष्य सतत परमार्थाकडे अग्रेसर होत राहील.

Read More  

• संत ज्ञानेश्वर मराठी माहिती 
• संत गाडगे बाबा मराठी माहिती  
• स्वामी विवेकानंद मराठी माहिती 

3 टिप्पण्या

मोहित अतिशय छान लेखन शुभेच्छा पुढच्या प्रगतीसाठी

Good, keep it up😊

• Birthday Wishes in Marathi

Contact form

संत तुकाराम माहिती मराठी | Sant Tukaram Information In Marathi

आज च्या लेख मध्ये मी तुम्हाला संत तुकारामांची माहिती मराठी (sant tukaram information in marathi) मध्ये सांगणार आहे. आपल्या सर्वन्ना माहिती आहे संत तुकाराम कोण होते तर आज च्या लेखात आपण त्यांची पूर्ण माहिती जाणून घेऊया त्यांचा जन्म ,मृत्यू , त्यांनी लिहिलेल्या पुस्तके इत्यादी.

आज च्या ह्या पोस्ट मध्ये आपण  संत तुकाराम महाराज  ह्यांचा बद्दल माहिती (Sant Tukaram Information In Marathi) बघणार आहोत. ह्याचा सोबतच आमची  डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर   आणि  संत ज्ञानेश्वर महाराजांची  ह्यांचा बद्दल हि पुनः माहिती दिली आहे पाहायला विसरू नका.

संत तुकाराम महाराज हे महाराष्ट्रात जन्मलेल्या महान संत कवींपैकी एक होते. त्यांनी अनेक अभंग (भक्ती कविता) लिहिले जे आजही भारतात आणि परदेशात लोकप्रिय आहेत. ते शिवाजी महाराज  आणि रामदास स्वामी  यांचे समकालीन होते . अनेक मराठी लोक त्यांना शिवाजी महाराजांचे आध्यात्मिक गुरू म्हणून श्रेय देतात . ते विठोबाचे निस्सीम भक्त होते .

Table of Contents

संत तुकाराम महाराजांचे जन्म आणि बालपण | Birth and Childhood of Sant Tukaram Maharaj

संत तुकाराम महाराजांचा जन्म १७व्या शतकात पुण्याजवळील देहू येथे झाला. त्यांचे जन्म वर्ष १५९८ किंवा १६०८ होते. त्यांचे पूर्ण नाव तुकाराम बोल्होबा आंबिले (मोरे) होते. कनकाई आणि बोल्होबा हे त्यांचे आई आणि वडील होते. त्याचे वडील सावकारी व्यवसायात होते. त्यांचे कुटुंबही शेती आणि व्यापारात होते. संत तुकारामांचे आई-वडील पांडुरंगाचे भक्त होते. त्यांच्यामुळेच ते विठोबाच्या भक्तीकडे आकर्षित झाला असावा. ते किशोरवयात असतानाच त्याचे आई-वडील वारले. तुकोबांना सावजी आणि कान्होबा नावाचे दोन भाऊ होते.

संत तुकाराम महाराजांची जात कोणती होती?

बहुधा, ते कुणबी जातीचा होता, परंतु काही विद्वानांच्या मते, ते वाणी (किराणा) जातीचा होता.

संत तुकाराम महाराजांचे वैवाहिक जीवन | Marital Life of Sant Tukaram Maharaj

संत तुकारामांना रखमा बाई आणि आवलाई जिजा बाई नावाच्या दोन बायका होत्या. त्यांना पहिल्या पत्नीपासून संतू नावाचा मुलगा झाला. त्याची पहिली पत्नी आणि मुलगा 1630-32 च्या दुष्काळात मरण पावला. हा त्याच्या आयुष्यातला टर्निंग पॉइंट ठरू शकला असता. त्याच्या प्रियजनांच्या मृत्यूचा त्याच्यावर खोलवर परिणाम झाला. ते अंतर्मुख होऊन टेकड्यांवर ध्यान करू लागला. हे शक्य आहे की चिंतनादरम्यान, त्याला जीवनाचा खरा अर्थ सापडला असेल: देवाची भक्ती. असे दिसते की ते मानसिक धक्क्यातून सावरला होता आणि नंतर दैनंदिन कामात गुंतला होता, परंतु ते पूर्णपणे बदलला होता. त्यांनी अवलाई यांच्याशी दुसरे लग्न केले. त्यांना महादेव , विठ्ठल आणि नारायण नावाचे तीन पुत्र आणि भागीरथी नावाची मुलगी होती.

संत तुकारामांचे सामाजिक कार्य | Social work of Sant Tukaram

संत तुकाराम महाराज हे केवळ संतकवी नव्हते तर ते क्रांतिकारकही होते. त्याच्या काळात लोक खूप अंधश्रद्धाळू होते. जातिव्यवस्थेची दुष्टाई शिगेला पोहोचली होती. सामान्य लोक वेदांच्या खऱ्या ज्ञानापासून वंचित होते . संत तुकारामांनी आपल्या कवितेतून समाजातील या वाईट गोष्टींविरुद्ध बंड केले.

अंधश्रद्धेबद्दल भाष्य करताना त्यांनी लिहिले:

नवसे पुत्र होती, तरि का करावा लागे पती।।

तात्पर्य :   नवसाने जर अपत्यप्राप्ती होत असेल तर नवर्‍याची गरजच काय?

वेदातील ज्ञान सर्वांसाठीच आहे, केवळ ब्राह्मणांसाठी नाही, असेही ते म्हणाले. 

सर्व विज्ञानांचे सार. हा वेदांचा राज्यपाल आहे.

पाहतां विचार। हाचि करिती पुराणें।।

ब्राह्मण क्षत्रिय वैश्य शूद्र। चांडाळांही अधिकार।

बाळ मादी आहे. इ. वेश्या.

त्यांनी ‘बनावट’ ब्राह्मणांवर टीका केल्यामुळे, त्यांचे बरेच शत्रू होते. रामेश्वर भट, मंबाजी आणि साधो माधो हे त्यांचे काही मोठे शत्रू होते.

संत तुकाराम महाराजांचे साहित्यिक कार्य | Literary Works of Sant Tukaram Maharaj

संत तुकाराम महाराज हे प्रामुख्याने त्यांच्या अभंगासाठी लोकप्रिय आहेत. काव्याचा हा प्रकार जरी त्यांनी शोधून काढला नसला तरी त्यांनी ते खूप लोकप्रिय केला. तुकाराम गाथा हा त्यांच्या अभंगांचा संग्रह आहे. असे मानले जाते की त्यांनी सुमारे 4500 अभंग लिहिले. त्‍यांच्‍या बहुतेक साहित्यकृती 1632 ते 1650 मध्‍ये रचल्‍या आहेत. त्‍यांचे काही लोकप्रिय अभंग आहेत:

1.  वृक्ष लता आम्हाला वनपाल सह पक्षीही सुस्वरें आळविती|| वृक्ष लता आमचे पाहुणे आहेत वृक्षवल्ली आम्हां सोयरीं वनचरें || 2.  मऊ मेणाहूनी आम्ही विष्णुदास कठीण वज्रास भेदू ऐसे || भले तरी देऊ कासेची लंगोटी नाठाळाचे माथी हाणू काठी || 3.  आम्ही जातो आपुल्या गावा । आमचा राम राम घ्यावा ।। तुमची आमची हे चि भेटी । येथुनियां जन्मतुटी ।। 4.  सुंदर ते ध्यान उभे विटेवरी | कर कटावरी ठेवोनिया ||

संत तुकारामांच्या जीवनातील कथा | Life Stories of Saint Tukaram

शिवाजी महाराज आणि संत तुकाराम | shivaji maharaj and sant tukaram.

संत तुकाराम महाराज हे महान कवी होते आणि त्यांची भक्तिगीते त्यावेळी प्रचंड लोकप्रिय होती. त्यांची कीर्ती आणि त्यांच्या चमत्कारांच्या कथा शिवाजी महाराजांच्या कानापर्यंत पोहोचल्या. त्याला भेटायचे होते, पण त्याने आधी त्याची परीक्षा घेण्याचे ठरवले. म्हणून, त्याने संत तुकारामांना बरेच दागिने, किमतीचे कपडे आणि अनेक मौल्यवान वस्तू पाठवल्या, परंतु या सर्व गोष्टी आपल्यासाठी व्यर्थ आहेत असे सांगून त्यांनी त्या नाकारल्या. त्याच्यासाठी फक्त पांडुरंगाचे नाव महत्त्वाचे आहे.

त्यांच्या निस्वार्थीपणाने शिवाजी महाराज खूप प्रभावित झाले आणि त्यांना भेटले. त्यांनी आपले उर्वरित आयुष्य भक्तीमध्ये घालवण्याची इच्छा व्यक्त केली, परंतु संत तुकारामांनी त्यांना पटवून दिले की ते क्षत्रिय असल्याने लोकांचे रक्षण करणे हे त्यांचे कर्तव्य आहे.

एका आख्यायिकेनुसार, जेव्हा शिवाजी महाराज एका मंदिरात होते, तेव्हा कोणीतरी त्यांच्या ठिकाणाची माहिती त्यांच्या शत्रूंना दिली आणि त्यांनी मंदिराला वेढा घातला. जेव्हा संत तुकारामांना हे कळले तेव्हा ते खूप काळजीत पडले आणि त्यांनी भगवान पानुद्रंगाला राजाला वाचवण्याची विनंती केली. जेव्हा शत्रू मंदिरात आले तेव्हा त्यांनी शिवाजी महाराजांना पकडण्याचा प्रयत्न केला, परंतु चमत्कारिकरित्या मंदिरात उपस्थित असलेले प्रत्येकजण त्यांना शिवाजी महाराज असल्याचे दिसले. या गोंधळाचा फायदा घेऊन शिवाजी महाराज तेथून सुखरूप निसटले.

धान्य अनेक पट गुणाकार

संत तुकाराम महाराज विवाहित असले तरी त्यांचा बराचसा काळ भक्तीमध्ये गेला. त्यामुळे त्यांच्या कौटुंबिक जीवनात आर्थिक समस्या निर्माण झाली. त्यामुळे त्यांच्या पत्नीने त्यांना काही काम करण्याची विनंती केली; अन्यथा, त्यांची मुले उपासमारीने मरतील. त्यामुळे संत तुकाराम पिकाकडे दुर्लक्ष करून शेतात काम करू लागले. पण तिथेही ते भक्तीत हरवून गेला आणि पक्ष्यांना पीक खाऊ दिले. शेतमालक खूप नाराज झाला आणि त्याला फटकारले. त्याने झालेल्या नुकसानीची परतफेड करण्यास सांगितले. संत तुकारामांनी त्यांना सांगितले की नेहमीच्या उत्पादनात कोणतीही कमतरता असेल तर ते भरून काढू. मालकाला वाटले की खूप कमी उत्पादन होईल, परंतु जेव्हा कामगारांनी उत्पादन काढण्यास सुरुवात केली तेव्हा ते नेहमीच्या उत्पादनापेक्षा जास्त झाले.

हे तुकाराम महाराजांच्या भक्तीमुळेच झाले हे मालकाला माहीत होते. म्हणून, त्याने फक्त आपले नेहमीचे उत्पादन ठेवले आणि बाकीचे तुकाराम महाराजांना दिले. संत तुकारामांनी त्यातील बहुतांश गरीब लोकांमध्ये वाटून घेतले आणि त्यांच्या कुटुंबासाठी फक्त एक छोटासा भाग ठेवला.

गाथा नदीतून बाहेर आली

तुकाराम महाराजांनी आपल्या कवितेतून समाजातील सामर्थ्यवान लोकांवर प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष टीका केली. त्यामुळे त्याला धार्मिक न्यायालयात हजर राहण्यास सांगण्यात आले. धर्माविरुद्ध वर्तन केल्याबद्दल त्याला दोषी ठरवण्यात आले आणि त्याचे साहित्यिक कार्य नदीत बुडविण्यास सांगण्यात आले. दंतकथेनुसार, त्याने आपले साहित्यिक काम बुडवल्यानंतर, त्याने बरेच दिवस खाणे बंद केले. काही दिवसांनंतर, त्यांची साहित्यकृती चमत्कारिकरित्या कोणत्याही नुकसानाशिवाय नदीतून बाहेर आली.

संत तुकाराम महाराजांचे शिष्य | Disciples of Sant Tukaram Maharaj

संत तुकाराम महाराजांचे अनेक शिष्य होते. त्यांनी कधीही जात किंवा लिंग हे त्यांचे शिष्य होण्याचे पात्र मानले नाही. त्यांचे शिष्य विविध जातीतील होते. नवजी माळी, गावनरशेट वाणी, संताजी जगनाडे, शिवबा कासार, बहिणाबाई पाठक आणि महादाजीपंत कुलकर्णी हे त्यापैकी काही.

बहिणाबाई पाठक या त्यांच्या प्रसिद्ध शिष्यांपैकी एक होत्या. ती ब्राह्मण जातीची होती. एकदा, तिला एक दृष्टी आली ज्यामध्ये तिने संत तुकारामांना आपले गुरू म्हणून स्वीकारले, परंतु संत तुकारामांचे शत्रू असलेल्या मंबाजीने या कल्पनेला विरोध केला. तिने तुकाराम महाराजांची शिष्या होण्याचा निर्णय घेतल्यास तिला हाकलून देण्याची धमकीही दिली. काही ब्राह्मण संत तुकारामांना शूद्र मानत.

तिच्या आत्मचरित्रात तिने या घटनेचा उल्लेख केला आहे. तुम्हांसी वाळीस ब्राह्मणाचे पंक्तिं । तुम्ही गुरुभक्ती नका सांगूं ॥ बहिणी म्हणें ऐसें मंबाजी बोलिला । द्वेषही मांडिला तेच क्षणीं ॥

संत तुकाराम महाराजांचे अनगडशाह बाबांशी मैत्री | Sant Tukaram Maharaj’s friendship with Angad Shah Baba

अंगदशाह बाबा हे 17 व्या शतकात पुण्यातील भवानी पेठेत राहणारे सुफी गूढवादी होते. एकदा ते देहूला गेले. तेव्हापासून त्यांची आणि संत तुकारामांची चांगली मैत्री झाली. संत तुकाराम महाराजांची पालखी पंढरपूरला जाताना सर्वप्रथम हजरत सय्यद अंगदशाह बाबा दर्गा येथे थांबते.

संत तुकाराम महाराजांचे सण | Festivals of Sant Tukaram Maharaj

पांडुरंगाप्रती असलेल्या त्यांच्या भक्तीमुळे त्यांना लोकांच्या मनात खूप आदर होता. ते भगवान विष्णूचा अवतार होता असे वारकरी मानतात आणि त्यांची पूजा करतात.

तुकाराम बीज | Tukaram Beej

संत तुकाराम महाराज ज्या दिवशी वैकुंठाला गेले ते दिवस तुकाराम बीज म्हणून ओळखला जातो. फाल्गुन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या दुसर्‍या दिवशी साजरा केला जातो . तुकोबाचे जन्मस्थान असलेल्या देहूला हजारो भाविकांनी भेट देऊन मंदिरात प्रार्थना केली.

पंढरपूर वारी | Pandharpur Wari

पांडुरंगाचा सन्मान करण्यासाठी ही पंढरपूरची वार्षिक यात्रा आहे. संपूर्ण महाराष्ट्रातील भाविक “ग्यानबा तुकाराम” म्हणत पायी चालत पंढरपूरला जातात. मोर्चात लाखो लोक सहभागी होतात. देहूतील वारकरी संत तुकारामांच्या पादुका देहूहून पंढरपूरला पालखीत घेऊन जातात.

संत तुकाराम महाराज यांचे निधन | Death of Sant Tukaram Maharaj

त्यांचा मृत्यू हा वादग्रस्त विषय ठरला आहे. वारकरी संप्रदायाच्या बहुतेक अनुयायांचा असा विश्वास आहे की भगवान विष्णूने त्यांच्यासाठी विमान पाठवले आणि त्यांना वैकुंठाला नेले. पण काही जाणकारांचे मत आहे की, ते त्याकाळी बलाढ्य लोकांवर कठोर शब्दांत टीका करत असल्यामुळे त्याची हत्या झाली.

त्यांचे एक वंशज श्रीधर महाराज सांगतात की, संत तुकाराम इंद्रायणी नदीच्या काठी कीर्तन करीत होते. त्याने आपल्या 14 सहकारी वारकऱ्यांना सांगितले की ते वैकुंठाला जाणार आहे आणि त्यांनीही आपल्यासोबत यावे. ते त्यांना मिठी मारून गायब झाला. ही घटना बहुधा 9 मार्च 1650 रोजी घडली असावी.

त्यांनी गायब होण्यापूर्वी खालील अभंग गायले.

आम्ही जातो आपुल्या गावा । आमचा राम राम घ्यावा ।।

तुमची आमची हे चि भेटी । येथुनियां जन्मतुटी ।।

आतां दया करूं । तुझे पाय लागतील..

मी माझ्याच घरी येतो, कोणीतरी. विठ्ठल विठ्ठल बोला वाणी ।।

रामकृष्ण मुखी म्हणाले. तुम्ही स्वर्गात जा.

संत तुकाराम महाराज गाथा मंदिर | Sant Tukaram Maharaj Gatha Temple

संत तुकारामांचे धाकटे पुत्र नारायण बाबा यांनी 1723 मध्ये पुण्याजवळील देहू येथे इंद्रायणी नदीच्या काठावर वडिलांच्या स्मरणार्थ मंदिर उभारले. मंदिराच्या भिंतीवर अनेक अभंग कोरलेले आहेत. अतिशय सुंदर मंदिर आहे. मंदिरात दरवर्षी हजारो भाविक येतात. मंदिराजवळ अश्वत्थ वृक्ष नावाचे झाड आहे. दरवर्षी संत तुकाराम वैकुंठाला गेल्याच्या दिवशी दुपारच्या वेळी हे झाड थरथर कापते, असे मानले जाते.

F.A.Q 

संत तुकाराम महाराजांचे संपूर्ण नाव काय आहे.

संत तुकारामाचा पूर्ण नाव तुकाराम बोल्होबा अंबिले आहे.

संत तुकारामांची शिष्या कोण?

तुकारामाचे शिष्य संत निळोबा , संत बहिणाबाई, भगवानबाबा है होते.

 संत तुकारामांचं जन्म केव्हा झाले ?

संत तुकारामांचं जन्म सोमवार २१ जानेवारी १६०८, माघ शुद्ध पंचमी, शा.शके १५३०, युगाब्द ४७०९.देहू, महाराष्ट्र.येथे झाला.

संत तुकारामांनी समाधी कुठे घेतली ?

संत तुकारामांनी समाधी संत तुकाराम वैकुंठस्थान मंदिर, देहू येथे घेतली.

संत तुकाराम अभंग श्लोक 4000 पदांचा संग्रह आहे. या लेखात  तुम्हला पूर्ण संत तुकारामाची माहिती (sant tukaram information in marathi) दिलेली आहे त्यांचा संपूर्ण जीवांचा उल्लेख ह्या लेख मध्ये केले आहे. जर तुम्हाला संत तुकाराम माहिती मराठी (Sant Tukaram Information In Marathi) मध्ये आवडली असेल तर नक्कीच share करा तुमच्या मित्रांना ,फेसबुक व इतर कोणत्या हि website वर .जर तुम्हला ह्यात काय चुकीचं वाटत हसेल तर तुम्ही कंमेंट करून सांगू शकता. 

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

Life Story of Famous People in Marathi

संत तुकाराम महाराजांची माहिती – Sant Tukaram Maharaj information in Marathi

Sant Tukaram Maharaj information in marathi – संत तुकाराम महाराजांची संपूर्ण माहिती

तुकाराम महाराज हे १७ व्या शतकातील महाराष्ट्राच्या भक्ती अभियानाचे कवी-संत होते. ते वारकरी धार्मिक समुदायाचे सदस्यही होते. पंढरपूरचे पांडुरंग हे तुकाराम महाराज यांचे आराध्यदैवत होते.

वारकरी संप्रदायातल्या प्रवचन व कीर्तनाच्या शेवटी – ‘ पुंडलीक वरदे हरी विठ्ठल, श्री ज्ञानदेव तुकाराम, पंढरीनाथ महाराज की जय, जगद्गुरु तुकाराम महाराज की जय ‘ असा जयघोष करतात.

तुकाराम महाराज त्यांच्या अखंड आणि भक्तिमय कवितांसाठी ओळखले जातात. भगवान विष्णूचे अवतार मानल्या जाणार्‍या विठ्ठल आणि विठोबा यांना त्यांची कविता समर्पित होती.

तुकाराम महाराज मुख्यतः संत तुकाराम, भक्त तुकाराम, तुकोबा, तुकोबाराया आणि तुकाराम महाराज यांच्या नावाने प्रसिद्ध आहेत.

संत तुकाराम महाराज यांचे जीवन चरित्र – Sant Tukaram Maharaj Marathi information Essay Nibandh Biography itihas

संत तुकाराम महाराज यांचे जीवन चरित्र यांचे प्रारंभिक जीवन – Life History of Sant Tukaram Maharaj in Marathi

संत तुकारामांच्या जन्म आणि मृत्यूविषयी कोणालाही माहिती नाही आणि त्यासंबंधी कोणतीही अधिकृत माहिती इतिहासात उपलब्ध नाही पण शोधकर्त्यांच्या मते, त्याचा जन्म १५९८ किंवा १६०८ मध्ये महाराष्ट्रातील पुण्याच्या देहू गावात झाला आहे.

त्यांच्या घरात पंढरपूरची वारी करण्याची परंपरा पहिल्यापासून होती. तुकाराम महाराज यांचे वडील बोल्होबा व आई कनकाई. तसेच त्यांना दोन भाऊ होते. मोठा भाऊ सावजी आणि लहान कान्होबा. संत तुकाराम महाराज यांचे पाहिले लग्न पुण्यातील आप्पाजी गुळवे यांची मुलगी आवली सोबत झाले.

त्यांचे कुटुंब कुणबी समाजातील होते. तुकाराम महाराज यांच्या कुटुंबाचा किरकोळ विक्री आणि पैसे उधारीवर देने असा व्यवसाय होता., तसेच त्यांचे कुटुंब शेती व व्यापार करत होते. त्यांचे वडील विठोबाचे भक्त होते. विठोबा हा हिंदू धर्मात भगवान विष्णूचा अवतार मानला जातो. तुकाराम महाराजांच्या बालपणातच त्यांच्या आई-वडिलांचा मृत्यू झाला.

संत तुकाराम महाराजांची संपूर्ण माहिती – Sant Tukaram Maharaj information in marathi

संत तुकारामांची पहिली बायको रखम्माबाई होती आणि त्यांना एक मुलगा संतू देखील होता. १६३० – १९३२ च्या दुष्काळात मुलगा आणि बायको दोन्ही मरण पावले.

त्यांच्या मृत्यूचा आणि वाढणाऱ्या गरिबीमुळे सर्वात ज्यात प्रभाव संत तुकाराम महाराज यांच्यावर पडला. त्यानंतर त्यांनी भंडारा डोंगरावर जाऊन मौन धारणा करण्याचा निर्णय घेतला.

यानंतर तुकाराम महाराज यांनी पुन्हा लग्न केले आणि त्यांच्या दुसर्‍या पत्नीचे नाव नवलाई (जीजा बाई) असे होते. ती स्वभावाने खाष्ट होती परंतु सती सावित्रीसारखी पतिव्रता होती. परंतु त्यानंतर त्यांनी आपला बहुतेक वेळ पूजा, भक्ती, समाज कीर्तन आणि अखंड कवितांमध्ये घालविला.

तुकाराम महाराज यांचे अध्यात्मिक गुरु बाबाजी चैतन्य होते. ते स्वत: ते 13 व्या शतकातील विद्वान जननादेवाचे चौथ्या पिढीचे शिष्य होते.

सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार तुकारामांचा मृत्यू १६४९ किंवा १६५० मध्ये झाला.

तुकाराम महाराज हे १७ व्या शतकातील महाराष्ट्रामधील भक्ती अभियानाचे कवी-संत होते. ते सर्ववादी, वारकरी धार्मिक समुदायाचे सदस्यही होते. तुकाराम त्यांच्या अखंड आणि भक्तिमय कवितांसाठी ओळखले जातात. त्यांच्या कविता विठ्ठल आणि विठोबाला समर्पित होत्या.

जेव्हा तुकाराम महाराजांनी आपल्या जवळचे सगळे गरिबांना वाटून दिले. तेव्हा गरामध्ये खाण्यासाठी काही उरले नव्हते. बायको म्हणाली “ असे का बसलात, शेतात जाऊन ऊस घेऊन या “. त्या दिवशी तुकाराम महाराज ऊसाचा गठ्ठा घेऊन घराकडे निघाले. वाटेत भेटलेल्या माणसांनी ऊसाची मागणी केली. तुकारामांनी प्रत्येकाला ऊस दिला. घरी फक्त एक ऊस घेऊन गेले. हे पाहून भुकेलेल्या बायकोला राग आला.

तुकारामांना त्याच ऊसाने मारायला सुरुवात केली. जेव्हा ऊस तुटला तेव्हा तिचा राग शांत झाला. तुकाराम महाराज हसले आणि म्हणाले ” उसाचे दोन तुकडे झाले आहेत, एक तुकडा मी खातो आणि दुसरा तू खा .” क्षमा आणि प्रेमाचा असीम समुद्र पाहून बायकोच्या डोळ्यात अश्रू आले. तुकाराम महाराजांनी तिचे अश्रू पुसले आणि ऊस सोलून त्यांना खाण्यासाठी दिला.

चित्रपट आणि लोकप्रिय साहित्य

१९३६ – संत तुकाराम – संत तुकाराम महाराजवरील हा चित्रपट मुबई मध्ये मोठया पडद्यावर दाखवण्यात आला आणि तो पाहण्यासाठी खेडेगावातील असंख्य लोक चालत आले होते.

१९६३ – सांता तुकाराम – कन्नडमध्ये

१९६५ – संत तुकाराम – हिंदी मध्ये

१९७३ – भक्त तुकाराम – तेलगूमध्ये

२०१२ – तुकाराम – मराठी मध्ये

भारतातील सर्वात मोठी कॉमिक बुक सीरिज असलेल्या अमर चित्र कथाच्या ६८ व्या अंकात तुकारामांचे जीवन होते.

२००२ मध्ये भारत सरकारने १०० रुपयांच्या रौप्य स्मारकाचे नाणे काढले.

हे पण वाचा : शिवाजी महाराज यांची माहिती , संत तुकाराम महाराज सर्वश्रेष्ठ सुविचार

More info : Wiki

तुम्हाला दिलेली संत तुकाराम महाराज(Sant Tukaram Maharaj information in marathi) यांची माहिती आवडली असेल.

हि माहिती तुमच्या मित्र – मैत्रीणीना फेसबुक , ट्विटर आणि इतर सोशल मीडियासारख्या सोशल नेटवर्क्सवर हे पोस्ट शेअर करा. MarathiBiography.com धन्यवाद

Share this:

• Click to share on Twitter (Opens in new window)
• Click to share on Facebook (Opens in new window)
• Click to share on Pinterest (Opens in new window)
• Click to share on WhatsApp (Opens in new window)

Tanaji Malusare Marathi information Essay Nibandh Biography itihas – तानाजी मालुसरे यांचा इतिहास

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा इतिहास – Dr Babasaheb Ambedkar information in Marathi

©2022 Marathi Biography

Essay Marathi

• Privacy Policy
• DMCA Policy

Get every types of Essays for students

संत तुकाराम महाराज निबंध मराठी | Sant Tukaram Maharaj Essay In Marathi

 संत तुकाराम महाराज निबंध मराठी | sant tukaram maharaj essay in marathi.

नमस्कार मित्र-मैत्रिणींनो आज आपण  संत तुकाराम महाराज मराठी निबंध बघणार आहोत. संत तुकाराम महाराज, ज्यांना तुकाराम म्हणूनही ओळखले जाते, ते १७ व्या शतकातील भारतीय कवी, तत्त्वज्ञ आणि संत होते. ते महाराष्ट्रातील एक महान आध्यात्मिक दिग्गज आणि भक्ती चळवळीतील एक प्रमुख व्यक्ती म्हणून ओळखले जातात. तुकारामांची भक्ती, शहाणपण आणि काव्यात्मक पराक्रम यांचा महाराष्ट्राच्या धार्मिक आणि सांस्कृतिक परिदृश्यावर खोलवर परिणाम झाला आहे. हा सर्वसमावेशक निबंध संत तुकाराम महाराजांचे जीवन, शिकवण आणि त्यांचा चिरस्थायी वारसा याविषयी तपशीलवार माहिती देईल.

प्रारंभिक जीवन आणि पार्श्वभूमी:

तुकारामांचा जन्म 1608 मध्ये सध्याच्या महाराष्ट्रातील पुण्याजवळ असलेल्या देहू गावात झाला. त्यांचा जन्म शेतकरी कुटुंबात झाला आणि त्याचे पालक बोल्होबा आणि कनकाई होते. तुकारामांचे जन्माचे नाव तुकाराम विल्होबा आंब्रे होते आणि ते चार भावंडांमध्ये सर्वात लहान होते.

लहानपणापासूनच, तुकारामांनी अध्यात्माकडे खोल कल आणि भक्तीची तीव्र भावना दर्शविली. त्यांनी आपल्या श्लोकांमधून प्रगल्भ आध्यात्मिक अंतर्दृष्टी व्यक्त करण्यासाठी अपवादात्मक काव्य प्रतिभा आणि नैसर्गिक स्वभाव प्रदर्शित केला. तथापि, त्यांचे सुरुवातीचे जीवन आव्हानांशिवाय नव्हते, कारण त्यांनी तरुणपणात वैयक्तिक शोकांतिका आणि संघर्षांचा सामना केला.

विवाह आणि कौटुंबिक जीवन:

वयाच्या तेराव्या वर्षी तुकारामांनी रखुमाबाईशी लग्न केले आणि त्यांना तीन मुलगे आणि एक मुलगी झाली. तुकारामांच्या कौटुंबिक जीवनामुळे त्यांना आध्यात्मिकरित्या शिकण्याच्या आणि वाढण्याच्या अनेक संधी उपलब्ध झाल्या. देवाप्रती अथांग भक्ती जपत त्यांनी पती आणि पिता या नात्याने आपल्या जबाबदाऱ्या स्वीकारल्या.

आध्यात्मिक प्रबोधन आणि प्रवास:

संत ज्ञानेश्वर महाराजांनी ज्ञानेश्वरी म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या भगवद्गीतेवरील भाष्य पाहिल्यानंतर तुकारामांचा आध्यात्मिक प्रवास मनापासून सुरू झाला. मजकुरात असलेले प्रगल्भ शहाणपण आणि आध्यात्मिक अंतर्दृष्टी तुकारामांना खोलवर प्रतिध्वनित करते, त्यांना उच्च अध्यात्मिक सत्याचा शोध घेण्याची आणि परमात्म्याशी थेट संबंध जोपासण्याची प्रेरणा देते.

तुकारामांच्या आध्यात्मिक पद्धती प्रामुख्याने देवाच्या नावाची पुनरावृत्ती (भजन), भक्ती गायन (कीर्तन) आणि स्तोत्र आणि श्लोकांचे पठण यावर केंद्रित आहेत.

कविता आणि साहित्य:

तुकारामांचे साहित्यिक योगदान हा महाराष्ट्राच्या भक्ती चळवळीचा एक मोठा वारसा मानला जातो. मराठीत रचलेली त्यांची कविता समाजाच्या सर्व स्तरातील लोकांच्या मनात गुंजली आणि सामाजिक आणि धार्मिक सीमा ओलांडली. तुकारामांचे श्लोक भक्ती, करुणा आणि मानवी स्थितीचे सखोल आकलन यांनी ओतप्रोत होते.

त्यांची कविता देवाशी एकात्मतेची तीव्र तळमळ दर्शवते आणि आध्यात्मिक सत्ये सांगण्यासाठी त्यांनी अनेकदा रूपकांचा आणि ज्वलंत प्रतिमांचा वापर केला. तुकारामांच्या श्लोकांमध्ये देवत्वाचे स्वरूप, आत्म-साक्षात्काराचे महत्त्व, सांसारिक आसक्तीची निरर्थकता आणि मुक्तीचा मार्ग यासह विविध विषयांचा समावेश आहे.

तुकारामांच्या कविता मराठी भाषेतील भक्तिगीते असलेल्या अभंगांच्या स्वरूपात संग्रहित केल्या गेल्या. अभंग खूप लोकप्रिय झाले आणि ते आजतागायत गायले जातात आणि पूजनीय आहेत. त्यांची साहित्यकृती तुकाराम गाथा, तुकाराम चरित्र आणि अभंग गाथा यासह विविध काव्यसंग्रहांमध्ये संकलित करण्यात आली आहे.

शिकवण आणि तत्वज्ञान:

तुकारामांची शिकवण देवाला भक्ती, प्रेम आणि समर्पण या मूलभूत तत्त्वांभोवती फिरते. त्यांनी स्वतःमध्ये आणि प्रत्येक जीवात दैवी अस्तित्व ओळखण्याच्या महत्त्वावर जोर दिला. तुकारामांचा असा विश्वास होता की खरी अध्यात्मिक अनुभूती जात, पंथ आणि सामाजिक रूढींच्या सीमा ओलांडून ईश्वराशी खऱ्या आणि मनापासून जोडून मिळवता येते.

तुकारामांच्या तत्त्वज्ञानाचा केंद्रबिंदू "भक्ती" किंवा मुक्तीचा मार्ग म्हणून प्रेमळ भक्ती ही संकल्पना होती. त्यांनी आपल्या अनुयायांना अढळ विश्वास जोपासण्यासाठी, नि:स्वार्थीपणाचा सराव करण्यास आणि सर्व प्राण्यांशी दयाळूपणे आणि करुणेने वागण्यास प्रोत्साहित केले. तुकारामांनी वरवरच्या विधी आणि कर्मकांड नाकारले आणि ईश्वराशी थेट आणि वैयक्तिक संबंध ठेवण्याचा पुरस्कार केला.

तुकारामांच्या शिकवणीत आत्मचिंतन, नम्रता आणि स्वतःच्या मर्यादा ओळखण्याच्या गरजेवरही भर दिला गेला. दैवी इच्छेला स्वतःचा अहंकार आणि इच्छा समर्पण करण्याच्या सामर्थ्यावर त्यांचा विश्वास होता, हे मान्य केले की खरी मुक्ती केवळ देवाच्या दैवी योजनेशी संरेखित करूनच मिळू शकते.

प्रभाव आणि वारसा:

संत तुकाराम महाराजांचा महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि अध्यात्मिक भूभागावर प्रभाव अतुलनीय आहे. त्यांची कविता आणि शिकवण लाखो लोकांना प्रेरणा आणि मार्गदर्शन करत आहे, वेळ आणि पिढ्या ओलांडत आहे. 

तुकारामांचा भक्ती दृष्टीकोन, प्रेम आणि करुणेवर भर आणि त्यांच्या आध्यात्मिक ऐक्याचा संदेश यांचा भारतीय अध्यात्मावर कायमचा प्रभाव पडला आहे. त्याच्या शिकवणी लोकांमध्ये परमात्म्याचे सखोल आकलन आणि आत्म-साक्षात्काराचा मार्ग शोधत आहेत.

तुकारामांचे साहित्यिक योगदान शतकानुशतके साजरे केले गेले आणि जतन केले गेले. त्यांचे अभंग केवळ धार्मिक मेळाव्यातच गायले आणि गायले जात नाहीत तर नामवंत संगीतकार आणि कलाकारांद्वारे देखील सादर केले जातात, ज्यामुळे त्यांच्या काव्यात्मक वारशाची सहनशीलता सुनिश्चित होते.

संत तुकाराम महाराजांच्या सन्मानार्थ असंख्य उत्सव आणि मेळावे आयोजित केले जातात, ज्यात सर्वात उल्लेखनीय म्हणजे तुकाराम बीज, देहू येथील त्यांच्या जन्मस्थानाची वार्षिक यात्रा. यात्रेला महाराष्ट्र आणि बाहेरून हजारो भाविक आकर्षित होतात, जे संतांना श्रद्धांजली वाहण्यासाठी आणि आध्यात्मिक सांत्वन मिळवण्यासाठी येतात.

लोकप्रिय संस्कृतीत, तुकारामांचे जीवन आणि शिकवण नाटके, चित्रपट आणि साहित्यात चित्रित करण्यात आली आहे, ज्यामुळे त्यांची पोहोच आणि प्रभाव आणखी वाढला आहे. त्यांची जीवनकथा भक्ती, प्रेम आणि आत्म-साक्षात्काराचा मार्ग शोधणाऱ्यांसाठी प्रेरणादायी आहे.

निष्कर्ष:

संत तुकाराम महाराज, त्यांच्या प्रगल्भ भक्ती, काव्यात्मक तेज आणि अध्यात्मिक बुद्धीने, महाराष्ट्राच्या इतिहासात आणि आध्यात्मिक परंपरेतील एक प्रतिष्ठित व्यक्तिमत्त्व आहे. त्याचे जीवन भक्तीच्या सामर्थ्याचा, आत्म-साक्षात्काराचा पाठपुरावा आणि परमात्म्याशी वास्तविक संबंधाच्या परिवर्तनशील स्वरूपाचा पुरावा म्हणून काम करते. मित्रांनो तुम्‍हाला हा निबंध कसा वाटला हे  तुम्‍ही कमेंट करून सांगु शकता . धन्‍यवाद

• संत तुकाराम गाथा
• अभंग संग्रह १ ते १००
• अभंग संग्रह १०१ ते २००
• अभंग संग्रह २०१ ते ३००
• अभंग संग्रह ३०१ ते ४००
• अभंग संग्रह ४०१ ते ५००
• अभंग संग्रह ५०१ ते ६००
• अभंग संग्रह ६०१ ते ७००
• अभंग संग्रह ७०१ ते ८००
• अभंग संग्रह ८०१ ते ९००
• अभंग संग्रह ९०१ ते १०००
• अभंग संग्रह १००१ ते ११००
• अभंग संग्रह ११०१ ते १२००
• अभंग संग्रह १२०१ ते १३००
• अभंग संग्रह १३०१ ते १४००
• अभंग संग्रह १४०१ ते १५००
• अभंग संग्रह १५०१ ते १६००
• अभंग संग्रह १६०१ ते १७००
• अभंग संग्रह १७०१ ते १८००
• अभंग संग्रह १८०१ ते १९००
• अभंग संग्रह १९०१ ते २०००
• अभंग संग्रह २००१ ते २१००
• अभंग संग्रह २१०१ ते २२००
• अभंग संग्रह २२०१ ते २३००
• अभंग संग्रह २३०१ ते २४००
• अभंग संग्रह २४०१ ते २५००
• अभंग संग्रह २५०१ ते २६००
• अभंग संग्रह २६०१ ते २७००
• अभंग संग्रह २७०१ ते २८००
• अभंग संग्रह २८०१ ते २९००
• अभंग संग्रह २९०१ ते ३०००
• अभंग संग्रह ३००१ ते ३१००
• अभंग संग्रह ३१०१ ते ३२००
• अभंग संग्रह ३२०१ ते ३३००
• अभंग संग्रह ३३०१ ते ३४००
• अभंग संग्रह ३४०१ ते ३५००
• अभंग संग्रह ३५०१ ते ३६००
• अभंग संग्रह ३६०१ ते ३७००
• अभंग संग्रह ३७०१ ते ३८००
• अभंग संग्रह ३८०१ ते ३९००
• अभंग संग्रह ३९०१ ते ४०००
• अभंग संग्रह ४००१ ते ४१००
• अभंग संग्रह ४१०१ ते ४२००
• अभंग संग्रह ४२०१ ते ४३००
• अभंग संग्रह ४३०१ ते ४४००
• अभंग संग्रह ४४०१ ते ४५००
• अभंग संग्रह ४५०१ ते ४५८३

तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह १ ते १००

• Translation - भाषांतर

मंगलाचरण - अभंग ६ १ समचरणदृष्टि विटेवरी साजिरी । तेथें माझी हरी वृत्ति राहो ॥१॥ आणीक न लगे मायिक पदार्थ । तेथें माझें आर्त्त नको देवा ॥ध्रु.॥ ब्रम्हादिक पदें दुःखाची शिराणी । तेथें दुश्चित झणी जडों देसी ॥२॥ तुका म्हणे त्याचें कळलें आम्हां वर्म । जे जे कर्मधर्म नाशवंत ॥३॥ २ सुंदर तें ध्यान उभे विटेवरी । कर कटावरी ठेवूनियां ॥१॥ तुळसीचे हार गळां कासे पीतांबर । आवडे निरंतर तें चि रूप ॥ध्रु.॥ मकरकुंडलें तळपती श्रवणीं । कंठीं कौस्तुभमणि विराजित ॥२॥ तुका म्हणे माझें हें चि सर्व सुख । पाहीन श्रीमुख आवडीनें ॥३॥ ३ सदा माझे डोळे जडो तुझे मूर्ती । रखुमाईच्या पती सोयरिया ॥१॥ गोड तुझें रूप गोड तुझें नाम । देईं मज प्रेम सर्व काळ ॥ध्रु.॥ विठो माउलिये हा चि वर देईं । संचरोनि राहीं हृदयामाजी ॥२॥ तुका म्हणे कांहीं न मागे आणीक । तुझे पायीं सुख सर्व आहे ॥३॥ ४ राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा । रविशशिकळा लोपलिया ॥१॥ कस्तुरीमळवट चंदनाची उटी । रुळे माळ कंठीं वैजयंती ॥ध्रु.॥ मुगुट कुंडले श्रीमुख शोभलें । सुखाचें ओतलें सकळ ही ॥२॥ कासे सोनसळा पांघरे पाटोळा । घननीळ सांवळा बाइयानो ॥३॥ सकळ ही तुम्ही व्हा गे एकीसवा । तुका म्हणे जीवा धीर नाहीं ॥४॥ ५ कर कटावरी तुळसीच्या माळा । ऐसें रूप डोळां दावीं हरी ॥१॥ ठेविले चरण दोन्ही विटेवरी । ऐसें रूप हरी दावीं डोळां ॥ध्रु.॥ कटीं पीतांबर कास मिरवली । दाखवीं वहिली ऐसी मूर्ती ॥२॥ गरुडपारावरी उभा राहिलासी । आठवें मानसीं तें चि रूप ॥३॥ झुरोनी पांजरा होऊं पाहें आतां । येईं पंढरीनाथा भेटावया ॥४॥ तुका म्हणे माझी पुरवावी आस । विनंती उदास करूं नये ॥५॥ ६ गरुडाचें वारिकें कासे पीतांबर । सांवळें मनोहर कैं देखेन ॥१॥ बरवया बरवंटा घनमेघ सांवळा । वैजयंतीमाळा गळां शोभे ॥ध्रु.॥ मुगुट माथां कोटि सूर्यांचा झळाळ । कौस्तुभ निर्मळ शोभे कंठीं ॥२॥ ओतींव श्रीमुख सुखाचें सकळ । वामांगीं वेल्हाळ रखुमादेवी ॥३॥ उद्धव अक्रूर उभे दोहींकडे । वर्णिती पवाडे सनकादिक ॥४॥ तुका म्हणे नव्हे आणिकांसारिखा । तो चि माझा सखा पांडुरंग ॥५॥ ॥६॥ विराण्या - अभंग २५ ७ वाळो जन मज म्हणोत शिंदळी । परि हा वनमाळी न विसंबें ॥१॥ सांडूनि लौकिक जालियें उदास । नाहीं भय आस जीवित्वाची ॥२॥ नाइकें वचन बोलतां या लोकां । म्हणे जालों तुका हरिरता ॥३॥ ८ आधिल्या भ्रतारें काम नव्हे पुरा । म्हणोनि व्यभिचारा टेकलियें ॥१॥ रात्रंदिस मज पाहिजे जवळी । क्षण त्यानिराळी न गमे घडी ॥२॥ नाम गोष्टी माझी सोय सांडा आतां । रातलें अनंता तुका म्हणे ॥३॥ ९ हाचि नेम आतां न फिरें माघारी । बैसलें शेजारीं गोविंदाचे ॥१॥ घररिघी जालें पट्टराणी बळें । वरिलें सांवळें परब्रम्ह ॥२॥ बळियाचा अंगसंग जाला आतां । नाहीं भय चिंता तुका म्हणे ॥३॥ १० नाहीं काम माझें काज तुम्हांसवें । होतें गुप्त ठावें केलें आतां ॥१॥ व्यभिचार माझा पडिला ठाउका । न सर ती लोकांमाजी जालें ॥२॥ न धरावा लोभ कांहीं मजविशीं । जालें देवपिशी तुका म्हणे ॥३॥ ११ विसरले कुळ आपुला आचार । पती भावे दीर घर सोय ॥१॥ सांडिला लौकिक लाज भय चिंता । रातलें अनंता चित्त माझें ॥२॥ मज आतां कोणी आळवाल झणी । तुका म्हणे कानीं बहिरी जालें ॥३॥ १२ न देखें न बोलें नाइकें आणीक । बैसला हा एक हरि चित्तीं ॥१॥ सासुरें माहेर मज नाहीं कोणी । एक केलें दोन्ही मिळोनियां ॥२॥ आळ आला होता आम्ही भांडखोरी । तुका म्हणे खरी केली मात ॥३॥ १३ दुजा ऐंसा कोण बळी आहे आतां । हरि या अनंता पासूनिया ॥१॥ बळियाच्या आम्ही जालों बळिवंता । करूं सर्व सत्ता सर्वांवरी ॥२॥ तुका म्हणे आम्ही जिवाच्या उदारा । जालों प्रीतिकरा गोविंदासी ॥३॥ १४ क्षणभरी आम्ही सोसिलें वाईट । साधिलें अवीट निजसुख ॥१॥ सांडी मांडी मागें केल्या भरोवरी । अधिक चि परी दुःखाचिया ॥२॥ तुका म्हणे येणें जाणें नाहीं आतां । राहिलों अनंताचिये पायीं ॥३॥ १५ आम्हां आम्ही आतां वडील धाकुटीं । नाहीं पाठीं पोटीं कोणी दुजें ॥१॥ फावला एकांत एकविध भाव । हरि आम्हांसवें सर्व भोगी ॥२॥ तुका म्हणे अंगसंग एके ठायीं । असों जेथें नाहीं दुजें कोणी ॥३॥ १६ सर्व सुख आम्ही भोगूं सर्व काळ । तोडियेलें जाळ मोहपाश ॥१॥ याचसाठी सांडियेले भरतार । रातलों या परपुरुषाशीं ॥२॥ तुका म्हणे आतां गर्भ नये धरूं । औषध जें करूं फळ नव्हे ॥३॥ १७ एका जिवें आतां जिणें जालें दोहीं । वेगळीक कांहीं नव्हे आतां ॥१॥ नारायणा आम्हां नाहीं वेगळीक । पुरविली हे भाक सांभाळिली ॥२॥ तुका म्हणे जालें सायासाचें फळ । सरली ते वेळ काळ दोन्ही ॥३॥ १८ हासों रुसों आतां वाढवूं आवडी । अंतरींची गोडी अवीट ते ॥१॥ सेवासुखें करूं विनोदवचन । आम्ही नारायण एकाएकीं ॥२॥ तुका म्हणे आम्ही जालों उदासीन । आपुल्या आधीन केला पति ॥३॥ १९ मजसवें आतां येऊं नका कोणी । सासुरवासिनी बाइयानो ॥१॥ न साहवे तुम्हां या जनाची कूट । बोलती वाईट ओखटें तें ॥२॥ तुका म्हणे जालों उदास मोकळ्या । विचरों गोवळ्यासवें आम्ही ॥३॥ २० शिकविलें तुम्हीं तें राहे तोंवरी । मज आणि हरी वियोग तों ॥१॥ प्रसंगीं या नाहीं देहाची भावना । तेथें या वचना कोण मानी ॥२॥ तुका म्हणे चित्तीं बैसला अनंत । दिसों नेदी नित्य अनित्य तें ॥३॥ २१ सांगतों तें तुम्हीं अइकावें कानीं । आमुचे नाचणीं नाचूं नका ॥१॥ जोंवरी या तुम्हां मागिलांची आस । तोंवरी उदास होऊं नका ॥२॥ तुका म्हणे काय वांयांविण धिंद । पति ना गोविंद दोन्ही नाहीं ॥३॥ २२ आजिवरी तुम्हां आम्हां नेणपण । कौतुकें खेळणें संग होता ॥१॥ आतां अनावर जालें अगुणाची । करूं नये तें चि करीं सुखें ॥२॥ तुका म्हणे आतां बुडविलीं दोन्ही । कुळें एक मनीं नारायण ॥३॥ २३ सासुरियां वीट आला भरतारा । इकडे माहेरा स्वभावें चि ॥१॥ सांडवर कोणी न धरिती हातीं । प्रारब्धाची गति भोगूं आतां ॥२॥ न व्हावी ते जाली आमुची भंडाई । तुका म्हणे काई लाजों आतां ॥३॥ २४ मरणाही आधीं राहिलों मरोनी । मग केलें मनीं होतें तैसें ॥१॥ आतां तुम्ही पाहा आमुचें नवल । नका वेचूं बोल वांयांविण ॥२॥ तुका म्हणे तुम्ही भयाभीत नारी । कैसे संग सरी तुम्हां आम्हां ॥३॥ २५ परपुरुषाचें सुख भोगे तरी । उतरोनि करीं घ्यावें सीस ॥१॥ संवसारा आगी आपुलेनि हातें । लावूनि मागुतें पाहूं नये ॥२॥ तुका म्हणे व्हावें तयापरी धीट । पतंग हा नीट दीपासोई ॥३॥ २६ अइकाल परी ऐसें नव्हे बाई । न संडा या सोई भ्रताराची ॥१॥ नव्हे आराणुक लौकिकापासून । आपुल्या आपण गोविलें तें ॥२॥ तुका म्हणे मन कराल कठीण । त्या या निवडोन मजपाशीं ॥३॥ २७ आहांच वाहांच आंत वरी दोन्ही । न लगा गडणी आम्हां तैशा ॥१॥ भेऊं नये तेथें भेडसावूं कोणा । आवरूनि मना बंद द्यावा ॥२॥ तुका म्हणे कांहीं अभ्यासावांचुनी । नव्हे हे करणी भलतीची ॥३॥ २८ बहुतांच्या आम्ही न मिळो मतासी । कोणी कैसी कैसी भावनेच्या ॥१॥ विचार करितां वांयां जाय काळ । लटिकें तें मूळ फजितीचें ॥२॥ तुका म्हणे तुम्ही करा घटापटा । नका जाऊं वाटा आमुचिया ॥३॥ २९ त्याचें सुख नाहीं आलें अनुभवा । कठिण हें जिवा तोंचिवरी ॥१॥ मागिलांचे दुःख लागों नेदी अंगा । अंतर हें संगा नेदी पुढें ॥२॥ तुका म्हणे सर्वविशीं हा संपन्न । जाणती महिमान श्रुति ऐसें ॥३॥ ३० न राहे रसना बोलतां आवडी । पायीं दिली बुडी माझ्या मनें ॥१॥ मानेल त्या तुम्ही अइका स्वभावें । मी तों माझ्याभावें अनुसरलें ॥२॥ तुका म्हणे तुम्हीं फिरावें बहुतीं । माझी तों हे गती जाली आतां ॥३॥ ३१ न बोलतां तुम्हां कळों न ये गुज । म्हणउनी लाज सांडियेली ॥१॥ आतां तुम्हां पुढें जोडीतसें हात । नका कोणी अंत पाहों माझा ॥२॥ तुका म्हणे आम्ही बैसलों शेजारीं । करील तें हरी पाहों आतां ॥३॥ ॥२५॥ ३२ नये जरी तुज मधुर उत्तर । दिधला सुस्वर नाहीं देवें ॥१॥ नाहीं तयाविण भुकेला विठ्ठल । येइल तैसा बोल रामकृष्ण ॥ध्रु.॥ देवापाशीं मागें आवडीची भक्ति । विश्वासेंशीं प्रीति भावबळें ॥२॥ तुका म्हणे मना सांगतों विचार । धरावा निर्धार दिसेंदिस ॥३॥ ३३ सावध जालों सावध जालों । हरिच्या आलों जागरणा ॥१॥ तेथें वैष्णवांचे भार । जयजयकार गर्जतसे ॥ध्रु.॥ पळोनियां गेली झोप । होतें पाप आड तें ॥२॥ तुका म्हणे त्या ठाया । ओल छाया कृपेची ॥३॥ ३४ आपुलिया हिता जो असे जागता । धन्य माता पिता तयाचिया ॥१॥ कुळीं कन्यापुत्र होतीं जीं सात्त्विक । तयाचा हरिख वाटे देवा ॥ध्रु.॥ गीता भागवत करिती श्रवण । आणीक चिंतन विठोबाचें ॥२॥ तुका म्हणे मज घडो त्याची सेवा । तरी माझ्या दैवा पार नाहीं ॥३॥ ३५ अंतरींची घेतो गोडी । पाहे जोडी भावाची ॥१॥ देव सोयरा देव सोयरा । देव सोयरा दीनाचा ॥ध्रु.॥ आपुल्या वैभवें । शृंगारावें निर्मळ ॥२॥ तुका म्हणे जेवी सवें । प्रेम द्यावें प्रीतीचें ॥३॥ ३६ सुखें वोळंब दावी गोहा । माझें दुःख नेणा पाहा ॥१॥ आवडीचा मारिला वेडा । होय होय कैसा म्हणे भिडा ॥ध्रु.॥ निपट मज न चले अन्न । पायली गहूं सांजा तीन ॥२॥ गेले वारीं तुम्हीं आणिली साकर । सातदी गेली साडेदहा शेर ॥३॥ अखंड मज पोटाची व्यथा । दुधभात साकर तूप पथ्या ॥४॥ दो पाहरा मज लहरी येती । शुद्ध नाहीं पडे सुपती ॥५॥ नीज नये घाली फुलें । जवळीं न साहती मुलें ॥६॥ अंगी चंदन लावितें भाळीं । सदा शूळ माझे कपाळीं ॥७॥ हाड गळोनि आलें मास । माझें दुःख तुम्हां नेणवे कैसें ॥८॥ तुका म्हणे जिता गाढव केला । मेलियावरि नरका नेला ॥९॥ ३७ पावलें पावलें तुझें आम्हां सर्व । दुजा नको भाव होऊं देऊं ॥१॥ जेथें तेथें तुझीं च पाउलें । त्रिभुवन संचलें विठ्ठला गा ॥ध्रु.॥ भेदाभेदमतें भ्रमाचे संवाद । आम्हां नको वाद त्यांशीं देऊं ॥२॥ तुका म्हणे अणु तुजविण नाहीं । नभाहूनि पाहीं वाढ आहे ॥३॥ ३८ वंदूं चरणरज सेवूं उष्टावळी । पूर्वकर्मा होळी करुनी सांडूं ॥१॥ अमुप हे गांठीं बांधूं भांडवल । अनाथा विठ्ठल आम्हां जोगा ॥ध्रु.॥ अवघे होती लाभ एका या चिंतनें । नामसंकीर्तनें गोविंदाच्या ॥२॥ जन्ममरणाच्या खुंटतील खेपा । होईल हा सोपा सिद्ध पंथ ॥३॥ गेले पुढें त्यांचा शोधीत मारग । चला जाऊं माग घेत आम्ही ॥४॥ तुका म्हणे घालूं जीवपणा चिरा । जाऊं त्या माहेरा निजाचिया ॥५॥ ३९ जेविले ते संत मागें उष्टावळी । अवघ्या पत्रावळी करुनी झाडा ॥१॥ सोवळ्या ओंवळ्या राहिलों निराळा । पासूनि सकळां अवघ्यां दुरीं ॥ध्रु.॥ परें परतें मज न लागे सांगावें । हें तों देवें बरें शिकविलें ॥२॥ दुसर्‍यातें आम्ही नाहीं आतळत । जाणोनि संकेत उभा असे ॥३॥ येथें कोणीं कांहीं न धरावी शंका । मज चाड एका भोजनाची ॥४॥ लांचावला तुका मारितसे झड । पुरविलें कोड नारायणें ॥५॥ ४० देवाच्या प्रसादें करा रे भोजन । व्हाल कोण कोण अधिकारी ते ॥१॥ ब्रम्हादिकांसि हें दुर्लभ उच्छिष्ट । नका मानूं वीट ब्रम्हरसीं ॥ध्रु.॥ अवघियां पुरतें वोसंडलें पात्र । अधिकार सर्वत्र आहे येथें ॥२॥ इच्छादानी येथें वळला समर्थ । अवघें चि आर्त पुरवितो ॥३॥ सरे येथें ऐसें नाहीं कदाकाळीं । पुढती वाटे कवळीं घ्यावें ऐसें ॥४॥ तुका म्हणे पाक लक्षुमीच्या हातें । कामारीसांगातें निरुपम ॥५॥ ४१ अवगुणांचे हातीं । आहे अवघी फजीती ॥१॥ नाहीं पात्रासवें चाड । प्रमाण तें फिकें गोड ॥ध्रु.॥ विष तांब्या वाटी । भरली लावूं नये होटीं ॥२॥ तुका म्हणे भाव । शुद्ध बरा सोंग वाव ॥३॥ ४२ हरीच्या जागरणा । जातां कां रे नये मना ॥१॥ कोठें पाहासील तुटी । आयुष्य वेचे फुकासाटीं ॥२॥ ज्यांची तुज गुंती । ते तों मोकलिती अंतीं ॥२॥ तुका म्हणे बरा । लाभ काय तो विचारा ॥३॥ ४३ धर्माची तूं मूर्ती । पाप पुण्य तुझे हातीं ॥१॥ मज सोडवीं दातारा । कर्मापासूनि दुस्तरा ॥ध्रु.॥ करिसी अंगीकार । तरी काय माझा भार ॥२॥ जिवींच्या जीवना । तुका म्हणे नारायणा ॥३॥ ४४ ब्रम्हादिक जया लाभासि ठेंगणे । बळिये आम्ही भले शरणागत ॥१॥ कामनेच्या त्यागें भजनाचा लाभ । जाला पद्मनाभ सेवाॠणी ॥ध्रु.॥ कामधेनूचिया क्षीरा पार नाहीं । इच्छेचिये वाही वरुषावे ॥२॥ बैसलिये ठायीं लागलें भरतें । त्रिपुटीवरतें भेदी ऐसें ॥३॥ हरि नाहीं आम्हां विष्णुदासां जगीं । नारायण अंगीं विसावला ॥४॥ तुका म्हणे बहु लाटे हें भोजन । नाहीं रिता कोण राहत राहों ॥५॥ ४५ दुजें खंडे तरी । उरला तो अवघा हरि ॥ आपणाबाहेरी । न लगे ठाव धुंडावा ॥१॥ इतुलें जाणावया जाणा । कोंडें तरी मनें मना ॥ पारधीच्या खुणा । जाणतें चि साधावे ॥ध्रु.॥ देह आधीं काय खरा । देहसंबंधपसारा ॥ बुजगावणें चोरा । रक्षणसें भासतें ॥२॥ तुका करी जागा । नको चाचपूं वाउगा ॥ आहेसि तूं आगा । अंगीं डोळे उघडी ॥३॥ ४६ विष्णुमय जग वैष्णवांचा धर्म । भेदाभेदभ्रम अमंगळ ॥१॥ अइका जी तुम्ही भक्त भागवत । कराल तें हित सत्य करा ॥ध्रु.॥ कोणा ही जिवाचा न घडो मत्सर । वर्म सर्वेश्वरपूजनाचें ॥२॥ तुका म्हणे एका देहाचे अवयव । सुख दुःख जीव भोग पावे ॥३॥ ४७ आम्ही जरी आस । जालों टाकोनि उदास ॥१॥ आतां कोण भय धरी । पुढें मरणाचें हरी ॥ध्रु.॥ भलते ठायीं पडों । देह तुरंगीं हा चढो ॥२॥ तुमचें तुम्हांपासीं । आम्ही आहों जैसीं तैसीं ॥३॥ गेले मानामान । सुखदुःखाचें खंडन ॥४॥ तुका म्हणे चित्तीं । नाहीं वागवीत खंती ॥५॥ ४८ निंदी कोणी मारी । वंदी कोणी पूजा करी ॥१॥ मज हें ही नाहीं तें ही नाहीं । वेगळा दोहीं पासुनी ॥ध्रु.॥ देहभोग भोगें घडे । जें जें जोडे तें बरें ॥२॥ अवघें पावे नारायणीं । जनार्दनीं तुक्याचें ॥३॥ ४९ जन विजन जालें आम्हां । विठ्ठलनामा प्रमाणें ॥१॥ पाहें तिकडे बापमाय । विठ्ठल आहे रखुमाई ॥ध्रु.॥ वन पट्टण एकभाव । अवघा ठाव सरता जाला ॥२॥ आठव नाहीं सुखदुःखा । नाचे तुका कौतुकें ॥३॥ ५० हिरा ठेवितां ऐरणीं । वांचे मारितां जो घणीं ॥१॥ तोचि मोल पावे खरा । करणीचा होय चुरा ॥ध्रु.॥ मोहरा होय तोचि अंगें । सूत न जळे ज्याचे संगें ॥२॥ तुका म्हणे तोचि संत । सोसी जगाचे आघात ॥३॥ ५१ आलिंगनें घडे । मोक्ष सायुज्यता जोडे ॥१॥ ऐसा संताचा महिमा । जाली बोलायाची सीमा ॥ध्रु.॥ तीर्थे पर्वकाळ । अवघीं पायांपें सकळ ॥२॥ तुका म्हणे देवा । त्यांची केली पावे सेवा ॥३॥ ५२ माझिया मीपणा । जाला यावरी उगाणा ॥१॥ भोगी त्यागी पांडुरंग । त्यानें वसविलें अंग ॥ध्रु.॥ टाळिलें निमित्त । फार थोडें घात हित ॥२॥ यावें कामावरी । तुका म्हणे नाहीं उरी ॥३॥ ५३ सकळ चिंतामणी शरीर । जरी जाय अहंकार आशा समूळ ॥ निंदा हिंसा नाहीं कपट देहबुद्धि । निर्मळ स्फटिक जैसा ॥१॥ मोक्षाचें तीर्थ न लगे वाराणसी । येती तयापासीं अवघीं जनें॥ तीर्थांसी तीर्थ जाला तो चि एक । मोक्ष तेणें दर्शनें ॥ध्रु.॥ मन शुद्ध तया काय करिसी माळा । मंडित सकळा भूषणांसी ॥ हरिच्या गुणें गर्जताती सदा । आनंद तया मानसीं ॥२॥ तन मन धन दिलें पुरुषोत्तमा । आशा नाहीं कवणाची ॥ तुका म्हणे तो परिसाहूनि आगळा । काय महिमा वर्णूं त्याची ॥३॥ ५४ आहे तें सकळ कृष्णा चि अर्पण । न कळतां मन दुजें भावी ॥१॥ म्हणउनी पाठी लागतील भूतें । येती गवसीत पांचजणें ॥ध्रु.॥ ज्याचे त्या वंचलें आठव न होतां । दंड या निमित्ताकारणें हा ॥२॥ तुका म्हणे काळें चेंपियेला गळा । मी मी वेळोवेळा करीतसे ॥३॥ ५५ महारासि सिवे । कोपे ब्राम्हण तो नव्हे ॥१॥ तया प्रायश्चित्त कांहीं । देहत्याग करितां नाहीं ॥ध्रु.॥ नातळे चांडाळ । त्याचा अंतरीं विटाळ ॥२॥ ज्याचा संग चित्तीं । तुका म्हणे तो त्या याती ॥३॥ ५६ तेलनीशीं रुसला वेडा । रागें कोरडें खातो भिडा ॥१॥ आपुलें हित आपण पाही । संकोच तो न धरी कांहीं ॥ध्रु.॥ नावडे लोकां टाकिला गोहो । बोडिले डोकें सांडिला मोहो ॥२॥ शेजारणीच्या गेली रागें । कुत्र्यांनी घर भरिलें मागें ॥३॥ पिसारागें भाजिलें घर । नागविलें तें नेणे फार ॥४॥ तुका म्हणे वांच्या रागें । फेडिलें सावलें देखिलें जगें ॥५॥ ५७ मज दास करी त्यांचा । संतदासांच्या दासांचा ॥१॥ मग होत कल्पवरी । सुखें गर्भवास हरी ॥ध्रु.॥ नीचवृत्तिकाम । परी मुखीं तुझें नाम ॥२॥ तुका म्हणे सेवे । माझे संकल्प वेचावे ॥३॥ ५८ सदा तळमळ । चित्ताचिये हळहळ ॥१॥ त्याचें दर्शन न व्हावें । शव असतां तो जिवे ॥ध्रु.॥ कुशब्दाची घाणी । अमंगळविली वाणी ॥२॥ नेणे शब्द पर । तुका म्हणे परउपकार ॥३॥ ५९ जया नाहीं नेम एकादशीव्रत । जाणावें तें प्रेत शव लोकीं ॥१॥ त्याचें वय नित्य काळ लेखीताहे । रागें दात खाय कराकरा ॥ध्रु.॥ जयाचिये द्वारीं तुळसीवृंदावन । नाहीं तें स्मशान गृह जाणां ॥२॥ जये कुळीं नाहीं एक ही वैष्णव । त्याचा बुडे भवनदीतापा ॥३॥ विठोबाचें नाम नुच्चारी जें तोंड । प्रत्यक्ष तें कुंड रजकाचें ॥४॥ तुका म्हणे त्याचे काष्ठ हातपाय । कीर्तना नव जाय हरीचिया ॥५॥ ६० आम्ही सदैव सुडके । जवळीं येतां चोर धाके ॥ जाऊं पुडी भिकें । कुतरीं घर राखती ॥१॥ नांदणूक ऐसी सांगा । नाहीं तरी वांयां भागा ॥ थोरपण अंगा । तरी ऐसें आणावें ॥ध्रु.॥ अक्षय साचार । केलें सायासांनी घर ॥ एरंडसिंवार । दुजा भार न साहती ॥२॥ धन कण घरोघरीं । पोट भरे भिकेवरी ॥ जतन तीं करी । कोण गुरें वासरें ॥३॥ जाली सकळ निश्चिंती । भांडवल शेण माती ॥  झळझळीत भिंती । वृंदावनें तुळसीचीं ॥४॥ तुका म्हणे देवा । अवघा निरविला हेवा ॥ कुटुंबाची सेवा । तो चि करी आमुच्या ॥५॥ ६१ पराविया नारी माउलीसमान । मानिलिया धन काय वेचे ॥१॥ न करितां परनिंदा द्रव्य अभिलाष । काय तुमचें यास वेचे सांगा ॥ध्रु.॥ बैसलिये ठायी म्हणतां रामराम । काय होय श्रम ऐसें सांगा ॥२॥ संताचे वचनीं मानितां विश्वास । काय तुमचें यास वेचे सांगा ॥३॥ खरें बोलतां कोण लागती सायास । काय वेचे यास ऐसें सांगा ॥४॥ तुका म्हणे देव जोडे याचसाटीं । आणीक ते आटी न लगे कांहीं ॥५॥ ६२ शुद्धबीजा पोटीं । फळें रसाळ गोमटीं ॥१॥ मुखीं अमृताची वाणी । देह वेचावा कारणीं ॥ध्रु.॥ सर्वांगीं निर्मळ । चित्त जैसें गंगाजळ ॥२॥ तुका म्हणे जाती । ताप दर्शनें विश्रांती ॥३॥ ६३ चित्त समाधानें । तरी विष वाटे सोनें ॥१॥ बहु खोटा अतिशय । जाणां भले सांगों काय ॥ध्रु.॥ मनाच्या तळमळें । चंदनें ही अंग पोळे ॥२॥ तुका म्हणे दुजा । उपचार पीडा पूजा ॥३॥ ६४ परिमळ म्हणूनी चोळूं नये फूल । खाऊं नये मूल आवडतें ॥१॥ मोतियाचें पाणी चाखूं नये स्वाद । यंत्र भेदुनि नाद पाहूं नये ॥२॥ कर्मफळ म्हणुनी इच्छूं नये काम । तुका म्हणे वर्म दावूं लोकां ॥३॥ ६५ माया तें चि ब्रम्ह ब्रम्ह तेंचि माया । अंग आणि छाया तया परी ॥१॥ तोडितां न तुटे सारितां निराळी । लोटांगणांतळीं हारपते ॥ध्रु.॥ दुजें नाहीं तेथें बळ कोणासाठीं । आणिक ते आटी विचाराची ॥२॥ तुका म्हणे उंच वाढे उंचपणें । ठेंगणीं लवणें जैसीं तैसीं ॥३॥ ६६ दुर्जनासि करी साहे । तो ही दंड हे लाहे ॥१॥ शिंदळीच्या कुंटणी वाटा । संग खोटा खोट्याचा ॥ध्रु.॥ येर येरा कांचणी भेटे । आगी उठे तेथूनी ॥२॥ तुका म्हणे कापूं नाकें । पुढें आणिकें शिकविती ॥३॥ ६७ वृत्ति भूमि राज्य द्रव्य उपार्जिती । जाणा त्या निश्चितीं देव नाहीं ॥१॥ भाडेकरी वाहे पाठीवरी भार । अंतरींचें सार लाभ नाहीं ॥ध्रु.॥ देवपूजेवरी ठेवूनियां मन । पाषाणा पाषाण पूजी लोभें ॥२॥ तुका म्हणे फळ चिंतिती आदरें । लाघव हे चार शिंदळीचे ॥३॥ ६८ पवित्र सोंवळीं । एक तीं च भूमंडळीं ॥१॥ ज्यांचा आवडता देव । अखंडित प्रेमभाव ॥ध्रु.॥ तीं च भाग्यवंतें । सरतीं पुरतीं धनवित्तें ॥२॥ तुका म्हणे देवा । त्यांची केल्या पावे सेवा ॥३॥ ६९ आशाबद्ध जन । काय जाणे नारायण ॥१॥ करी इंद्रियांची सेवा । पाहे आवडीचा हेवा ॥ध्रु.॥ भ्रमलें चावळे । तैसें उचित न कळे ॥२॥ तुका म्हणे विषें । अन्न नाशियलें जैसें ॥३॥ ७० ढेकरें जेवण दिसे साचें । नाहीं तरि काचें कुंथाकुंथी ॥१॥ हे ही बोल ते ही बोल । कोरडे फोल रुचीविण ॥ध्रु.॥ गव्हांचिया होती परी । फके वरी खाऊं नये ॥२॥ तुकां म्हणे असे हातींचें कांकण । तयासी दर्पण विल्हाळक ॥३॥ ७१ करावी ते पूजा मनें चि उत्तम । लौकिकाचें काम काय असे ॥१॥ कळावें तयासि कळे अंतरींचें । कारण तें साचें साचा अंगीं ॥ध्रु.॥ अतिशया अंतीं लाभ किंवा घात । फळ देतें चित्त बीजा ऐसें ॥२॥ तुका म्हणे जेणें राहे समाधान । ऐसें तें भजन पार पावी ॥३॥ ७२ एकादशीव्रत सोमवार न करिती । कोण त्यांची गति होइल नेणों ॥१॥ काय करूं बहु वाटे तळमळ । आंधळीं सकळ बहिर्मुख ॥ध्रु.॥ हरिहरां नाहीं बोटभरी वाती । कोण त्यांची गति होईल नेणों ॥२॥ तुका म्हणे नाहीं नारायणीं प्रीति । कोण त्यांची गति होइल नेणों ॥३॥ ७३ नव्हे आराणूक संवसारा हातीं । सर्वकाळ चित्तीं हा चि धंदा ॥१॥ देवधर्म सांदीं पडिला सकळ । विषयीं गोंधळ गाजतसे ॥ध्रु. ॥ रात्रि दीस न पुरे कुटुंबाचें समाधान । दुर्लभ दर्शन ईश्वराचें ॥२॥ तुका म्हणे आत्महत्या रे घातकी । थोर होते चुकी नारायणीं ॥३॥ ७४ स्मशान ते भूमि प्रेतरूप जन । सेवाभक्तिहीन ग्रामवासी ॥१॥ भरतील पोट श्वानाचिया परी । वस्ति दिली घरीं यमदूतां ॥ध्रु.॥ अपूज्य लिंग तेथें अतित न घे थारा । ऐसी वस्ती चोरां कंटकांची ॥२॥ तुका म्हणे नाहीं ठावी स्थिति मती । यमाची निश्चिती कुळवाडी ॥३॥ ७५ आहाकटा त्याचे करिती पितर । वंशीं दुराचार पुत्र जाला ॥१॥ गळे चि ना गर्भ नव्हे चि कां वांज । माता त्याची लाजलावा पापी ॥ध्रु. ॥ परपीडें परद्वारीं सावधान । सादर चि मन अभाग्याचें ॥२॥ न मळितां निंदा चाहडी उपवास । संग्रहाचे दोष सकळ ही ॥३॥ परउपकार पुण्य त्या वावडें । विषाचें तें कीडें दुग्धीं मरे ॥४॥ तुका म्हणे विटाळाचीच तो मूर्ति । दया क्षमा शांति नातळे त्या ॥५॥ ७६ श्वान शीघ्रकोपी । आपणा घातकर पापी ॥१॥ नाहीं भीड आणि धीर । उपदेश न जिरे क्षीर ॥ध्रु. ॥ माणसांसि भुंके । विजातीनें द्यावे थुंके ॥२॥ तुका म्हणे चित्त । मळिण करा तें फजित ॥३॥ ७७ देखोनि हरखली अंड । पुत्र जाला म्हणे रांड ॥ तंव तो जाला भांड । चाहाड चोर शिंदळ ॥१॥ जाय तिकडे पीडी लोकां । जोडी भांडवल थुंका ॥ थोर जाला चुका । वर कां नाहीं घातली ॥ध्रु.॥ भूमि कांपे त्याच्या भारें । कुंभपाकाचीं शरीरें ॥ निष्टुर उत्तरें । पापदृष्टी मळिणचित्त ॥२॥ दुराचारी तो चांडाळ । पाप सांगातें विटाळ ॥ तुका म्हणे खळ । म्हणोनियां निषद्धि तो ॥३॥ ७८ नेणें गाणें कंठ नाहीं हा सुस्वर । घालूं तुज भार पांडुरंगा ॥१॥ नेणें राग वेळ काळ घात मात । तुझे पायीं चित्त ठेवीं देवा ॥२॥ तुका म्हणे मज चाड नाहीं जना । तुज नारायणा वांचूनिया ॥३॥ ७९ माझी पाठ करा कवी । उट लावी दारोदार ॥१॥ तंव तया पारखी सिव । लाजे ठाव सांडितां ॥ध्रु.॥ उष्टावळी करूनि जमा । कुंथुनि प्रेमा आणितसे ॥२॥ तुका म्हणे बाहेरमुदी । आहा च गोविंदीं न सरती ॥३॥ ८० उपाधीच्या नांवें घेतला सिंतोडा । नेदूं आतां पीडा आतळों ते ॥१॥ काशासाठीं हात भरूनि धुवावे । चालतिया गोवे मारगासि ॥ध्रु.॥ काय नाहीं देवें करूनि ठेविलें । असें तें आपुलें ते ते ठायीं ॥२॥ तुका म्हणे जेव्हां गेला अहंकार । तेव्हां आपपर बोळविले ॥३॥ ८१ योगाचें तें भाग्य क्षमा । आधीं दमा इंद्रियें ॥१॥ अवघीं भाग्यें येती घरा । देव सोयरा जालिया ॥ध्रु.॥ मिरासीचें म्हूण सेत । नाहीं देत पीक उगें ॥२॥ तुका म्हणे उचित जाणां । उगीं सिणा काशाला ॥३॥ ८२ न ये नेत्रां जळ । नाहीं अंतरीं कळवळ ॥१॥ तों हे चावटीचे बोल । जन रंजवणें फोल ॥ध्रु.॥ न फळे उत्तर । नाहीं स्वामी जों सादर ॥२॥ तुका म्हणे भेटी । जंव नाहीं दृष्टादृष्टी ॥३॥ ८३ बाईल सवासिण आई । आपण पितरांचे ठायीं ॥१॥ थोर वेच जाला नष्टा । अवघ्या अपसव्य चेष्टा ॥ध्रु.॥ विषयांचे चरवणीं । केली आयुष्याची गाळणी ॥२॥ तुका म्हणे लंडा । नाहीं दया देव धोंडा ॥३॥ ८४ दानें कांपे हात । नाव तेविशीं मात ॥१॥ कथी चावटीचे बोल । हिंग क्षीरीं मिथ्या फोल ॥ध्रु.॥ न वजती पाप । तीर्था म्हणे वेचूं काय ॥२॥ तुका म्हणे मनीं नाहीं । न ये आकारातें कांहीं ॥३॥ ८५ वळितें जें गाई । त्यासि फार लागे काई ॥१॥ निवे भावाच्या उत्तरीं । भलते एके धणी वरी ॥ध्रु.॥ न लगती प्रकार । कांहीं मानाचा आदर ॥२॥ सांडी थोरपणा । तुका म्हणे सवें दीना ॥३॥ ८६ मैत्र केले महा बळी । कामा न येती अंतकाळीं ॥१॥ आधीं घे रे रामनाम । सामा भरीं हा उत्तम ॥ध्रु.॥ नाहीं तरी यम । दांत खातो करकरा ॥२॥ धन मेळविलें कोडी । काळ घेतल्या न सोडी ॥३॥ कामा न ये हा परिवार । सैन्य लोक बहु फार ॥४॥ तंववरि मिरविसी बळ । जंव आला नाहीं काळ ॥५॥ तुका म्हणे बापा । चुकवीं चौर्‍याशींच्या खेपा ॥६॥ ८७ कानडीनें केला मर्‍हाटा भ्रतार । एकाचें उत्तर एका न ये ॥१॥ तैसें मज नको करूं कमळापति । देई या संगति सज्जनांची ॥ध्रु.॥ तिनें पाचारिलें इल बा म्हणोन । येरु पळे आण जाली आतां ॥२॥ तुका म्हणे येर येरा जें विच्छिन्न । तेथें वाढे सीण सुखा पोटीं ॥३॥ ८८ सुख पाहतां जवापाडें । दुःख पर्वता एवढें ॥१॥ धरीं धरीं आठवण । मानीं संताचें वचन ॥ध्रु.॥ नेलें रात्रीनें तें अर्धें । बाळपण जराव्याधें ॥२॥ तुका म्हणे पुढा । घाणा जुंती जसी मूढा ॥३॥ ८९ बोलायाचा त्यासीं । नको संबंध मानसीं ॥१॥ जया घडली संतनिंदा । तुज विसरूनि गोविंदा ॥ध्रु.॥ जळो त्याचें तोंड । नको दृष्टीपुढें भांड ॥२॥ तुका म्हणे देवा । तया दुरी मज ठेवा ॥३॥ ९० तीळ जाळिले तांदुळ । काम क्रोधे तैसे चि खळ ॥१॥ कां रे सिणलासी वाउगा । न भजतां पांडुरंगा ॥ध्रु.॥ मानदंभासाठीं । केली अक्षरांची आटी ॥२॥ तप करूनि तीर्थाटन । वाढविला अभिमान ॥३॥ वांटिलें तें धन । केली अहंता जतन ॥४॥ तुका म्हणे चुकलें वर्म । केला अवघा चि अधर्म ॥५॥ ९१ संवसारतापें तापलों मी देवा । करितां या सेवा कुटुंबाची ॥१॥ म्हणऊनी तुझे आठविले पाय । ये वो माझे माय पांडुरंगे ॥ध्रु.॥ बहुतां जन्मींचा जालों भारवाही । सुटिजे हें नाहीं वर्म ठावें ॥२॥ वेढियेलों चोरीं अंतर्बाह्यात्कारीं । कणव न करी कोणी माझी ॥३॥ बहु पांगविलों बहु नागविलों । बहु दिवस जालों कासाविस ॥४॥ तुका म्हणे आतां धांव घाली वेगीं । ब्रीद तुझें जगीं दीननाथा ॥५॥ ९२ भक्तॠणी देव बोलती पुराणें । निर्धार वचनें साच करीं ॥१॥ मागें काय जाणों अइकिली वार्त्ता । कबिर सातें जातां घडिया वांटी ॥ध्रु.॥ माघारिया धन आणिलें घरासि । न घे केला त्यासि त्याग तेणें ॥२॥ नामदेवाचिया घरासि आणिलें । तेणें लुटविलें द्विजां हातीं ॥३॥ प्रत्यक्षासि काय द्यावें हें प्रमाण । व्यंकोबाचें ॠण फेडियेलें ॥४॥ बीज दळोनियां केली आराधना । लागे नारायणा पेरणें तें ॥५॥ तुका म्हणे नाहीं जयासि निर्धार । नाडला साचार तो चि एक ॥६॥ ९३ भोगें घडे त्याग । त्यागें अंगा येती भोग ॥१॥ ऐसें उफराटें वर्म । धर्मा अंगीं च अधर्म ॥ध्रु.॥ देव अंतरे तें पाप । खोटे उगवा संकल्प ॥२॥ तुका म्हणे भीड खोटी । लाभ विचारावा पोटीं ॥३॥ ९४ भोरप्यानें सोंग पालटिलें वरी । ध्यान धरी मत्स्या जैसें ॥१॥ टिळे माळा मैंद मुद्रा लावी अंगीं । देखों नेदि जगीं फांसे जैसे ॥ध्रु.॥ ढीवर या मत्स्या चारा घाली जैसा । भीतरील फांसा कळों नेदी ॥२॥ खाटिक हा स्नेहवादें पशु पाळी । कापावया नळी तया साठीं ॥३॥ तुका म्हणे तैसा भला मी लोकांत । परी तूं कृपावंत पांडुरंगा ॥४॥ ९५ गेली वीरसरी । मग त्यासि रांड मारी ॥१॥ मग नये तैसी सत्ता । गेली मागील आणितां ॥ध्रु.॥ भंगलिया चित्ता । न ये काशानें सांदितां ॥२॥ तुका म्हणे धीर । भंगलिया पाठीं कीर ॥३॥ ९६ युक्ताहार न लगे आणिक साधनें । अल्प नारायणें दाखविलें ॥१॥ कलियुगामाजी करावें कीर्तन । तेणें नारायण देइल भेटी ॥ध्रु.॥ न लगे हा लौकिक सांडावा वेव्हार । घ्यावें वनांतर भस्म दंड ॥२॥ तुका म्हणे मज आणि उपाव । दिसती ते वाव नामाविण ॥३॥ ९७ कंठीं कृष्णमणी । नाहीं अशुभ ते वाणी ॥१॥ हो का नर अथवा नारी । रांड तयें नावें खरी ॥ध्रु.॥ नाहीं हातीं दान । शूरपणाचें कांकण ॥२॥ वाळियेली संतीं । केली बोडोनि फजिती ॥३॥ तुका म्हणे ताळा । नाहीं त्याची अवकळा ॥४॥ ९८ माया ब्रम्ह ऐसें म्हणती धर्मठक । आपणासरिसे लोक नागविले ॥१॥ विषयीं लंपट शिकवी कुविद्या । मनामागें नांद्या होऊनि फिरे ॥ध्रु.॥ करुनी खातां पाक जिरे सुरण राई । करितां अतित्याई दुःख पावे ॥२॥ औषध द्यावया चाळविलें बाळा । दावूनियां गुळा दृष्टीपुढें ॥३॥ तरावया आधीं शोधा वेदवाणी । वांजट बोलणीं वारा त्यांचीं ॥४॥ तुका म्हणे जयां पिंडाचें पाळण । न घडे नारायणभेट तयां ॥५॥ ९९ मृगजळ दिसे साचपणा ऐसें । खोटियाचें पिसें ऊर फोडी ॥१॥ जाणोन कां करा आपुलाले घात । विचारा रे हित लवलाहीं ॥ध्रु.॥ संचित सांगातीं बोळवणें सवें । आचरलें द्यावें फळ तेणें ॥२॥ तुका म्हणे शेखी श्मशान तोंवरी । संबंध गोवरी अंगीं सवें ॥३॥ १०० गौळीयाची ताकपिरें । कोण पोरें चांगलीं ॥१॥ येवढा त्यांचा छंद देवा । काय सेवा भक्ती ते ॥ध्रु.॥ काय उपास पडिले होते । कण्याभोंवते विदुराच्या ॥२॥ तुका म्हणे कुब्जा दासी । रूपरासी हीनकळा ॥३॥

Comments | अभिप्राय

संत तुकाराम निबंध भाषण मराठी माहिती | Sant Tukaram essay in marathi

संत तुकाराम निबंध भाषण मराठी माहिती | संत तुकाराम महाराज मराठी माहिती pdf| sant tukaram essay in marathi  | sant tukaram speech essay in marathi .

➡️  मकर संक्रांत मराठी माहिती निबंध 

➡️ मकर संक्रांत हळदी कुंकू स्पेशल उखाणे मराठी 

➡️ ख्रिसमस नाताळ निबंध मराठी

संत तुकाराम निबंध भाषण मराठी माहिती | sant tukaram essay in marathi .

➡️ डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर महापरिनिर्वाण दिन स्टेटस चारोळ्या संदेश 

टिप्पणी पोस्ट करा.

जीवन सुधारण्यासाठी ८ वाक्ये मराठी | 8 phrases to improve life in marathi

Top post ad, below post ad, या महिन्यातील लोकप्रिय पोस्ट.

मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन शायरी | Marathwada Mukti sangram din shayari

मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन भाषण | marathwada mukti sangram din speech

नवरात्री उत्सव मराठी माहिती 2022 | Navratri festival Marathi Mahiti

मूळव्याध कसा टाळावा मराठी माहिती | How to prevent hemorrhoids

हनुमान जयंती 2022 मराठी माहिती|Hanuman jaynti marathi mahiti 2022

संविधान दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा मराठी | samvidhan din wishes Quotes photos wallpapers SMS shayari marathi 2022

संविधान दिन भाषण मराठी निबंध 2022 | samvidhan divas Bhashan nibandh marathi

वसुंधरा दिन 2022 मराठी माहिती | Earth day marathi mahiti.

इंदिरा गांधी भाषण मराठी इंदिरा गांधी निबंध मराठी | indira gandhi speech in marathi indira gandhi essay in marathi

हा ब्लॉग शोधा, विविध दिन व सणांची माहिती.

• ९ ऑगस्ट क्रांती दिन भाषण निबंध मराठी 2022
• गणेश चतुर्थी मराठी माहिती
• गणेश चतुर्थी मराठी माहिती 2021
• जागतिक आदिवासी दिन भाषन निबंध मराठी माहिती
• डॉ.बाबासाहेबा आंबेडकर जयंती 2022 मराठी माहिती.
• धनुर्वात लस का घ्यावी
• नागपंचमी मराठी महिती 2022
• पाळणा
• बैल पोळा कविता निबंध सजावट
• बैल पोळा निबंध मराठी
• मराठी रक्षाबंधन निबंध
• मैत्री दिनाची मराठी माहिती २०२१
• रक्षाबंधन मराठी निबंध माहिती 2022
• राम नवमी मराठी माहिती
• राष्ट्रीय विज्ञान दिन मराठी माहिती भाषण निबंध
• लोकमान्य टिळक निबंध भाषण मराठी 2022
• वसुंधरा दिन 2022 मराठी माहिती
• शिक्षक दिनाची माहिती निबंध इतिहास
• श्री कृष्ण जन्माष्टमी निबंध मराठी माहिती
• श्री विश्वकर्मा जयंती या विषयी माहिती मराठी
• श्रीकृष्ण जन्माष्टमी उत्सव
• स्वतंत्र्यवीर सावरकर मराठी माहिती
• स्वातंत्र्य दिवस भाषण मराठी 2022
• स्वातंत्र्य दिवस सूत्रसंचालन मराठी
• हनुमान जयंती 2022 मराठी माहिती|
• हरितालिका व्रत मराठी माहिती २०२१

Social Plugin

• विविध रोगांची माहिती
• डांग्या खोकला काय असतो
• डेंग्यू तापाची लक्षणे व घरगूती उपाय
• मलेरिया एक संसर्गजन्य रोग
• मूळव्याध कसा टाळावा मराठी माहिती
• विविध सणांची माहिती
• सर्दीची लक्षणे आणि घरगुती उपाय
• क्षयरोग कश्यामुळे होतो

Popular Posts

जागतिक आदिवासी दिन भाषन निबंध मराठी माहिती | Jagtik adivasi Day Speech essay in Marathi

९ ऑगस्ट क्रांती दिन भाषण निबंध मराठी माहिती | 9 August Revolution Day Speech Essay Marathi Mahiti

श्री कृष्ण जन्माष्टमी निबंध मराठी माहिती | shri krishna janmashtami Essay marathi Mahiti

रक्षाबंधन मराठी निबंध माहिती 2022 | raksha bandhan Marathi Nibandha Mahiti 2022

स्वतंत्र्य दिवस सूत्रसंचालन मराठी | Independence Day Sutrasanchalan Marathi

आमच्या सर्व नवीन पोस्ट.

• विविध सणांची माहिती 7
• विविध रोगांची माहिती 6
• 14 नोव्हेंबर बाल दीन भाषण निबंध 1
• 15 august bhashan marathi pdf 1
• 15 ऑगस्ट भाषण मराठी 2024 1
• 15 ऑगस्ट भाषण लहान मुलांसाठी 1
• 15 ऑगस्ट मराठी भाषण निबंध 2023 1
• 20+ बालदिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा संदेश मराठी 1
• 8 phrases to improve life 1
• Margashirsha 2023 : यंदा मार्गशीर्ष महिन्यात 4 की 5 गुरुवार? 1
• NPCIL Reqruitment 2021 1
• SBI च्या ग्राहकांसाठी आनंदाची बातमी 1
• World Mental Health Day 2022 1
• christmas essay in english 1
• independence day speech in marathi 1
• इ 10 वी साठी सराव प्रश्नपेठी 1
• इंडियन आर्मी भरती-2021 1
• इंदिरा गांधी भाषण मराठी इंदिरा गांधी निबंध मराठी 1
• कॅन्सर कसा टाळावा मराठी माहिती 1
• केंद्रीय विद्यालय मध्ये 13404 शिक्षक पदाची महा भर्ती 1
• कोजागिरी पौर्णिमा 2022 माहिती 1
• कोजागिरी पौर्णिमा शुभेच्छा संदेश 1
• क्रिसमस (नाताळ) मराठी निबंध 1
• क्षयरोग कश्यामुळे होतो 1
• ख्रिसमस नाताळ निबंध मराठी 1
• गणेश चतुर्थी मराठी माहिती 1
• गणेश चतुर्थी मराठी माहिती 2021 1
• गुढीपाडवा माहिती मराठी 1
• गुढीपाडवा शुभेच्छा संदेश स्टेटस मराठी 1
• गुरुनानक जयंती मराठी भाषण निबंध 2022 1
• घटस्थापना माहिती मराठी 2022 1
• चंपाषष्ठी मराठी माहिती 2022 1
• चंपाषष्ठी मराठी माहिती 2023 1
• छत्रपती शिवाजी महाराज जयंती भाषण निबंध मराठी 1
• जागतिक आदिवासी दिन भाषन निबंध मराठी माहिती 1
• जागतिक एड्स दिवस 2022 मराठी भाषण 1
• जागतिक मराठी भाषा दिन 2023 | मराठी राजभाषा दिन मराठी माहिती 1
• जीवन सुधारण्यासाठी ८ वाक्ये 1
• जीवनातील ६ महत्त्वाचे मार्गदर्शक तत्त्वे 1
• डांग्या खोकला काय असतो 1
• डेंग्यू तापाची लक्षणे व घरगूती उपाय 1
• डॉ बाबासाहेब आंबेडकर महापरिनिर्वाण दिन भाषण निबंध मराठी माहिती 1
• डॉ बाबासाहेब आंबेडकर महापरिनिर्वाण दिन शुभेच्छा चारोळ्या संदेश मराठी 1
• डॉ.बाबासाहेबा आंबेडकर जयंती 2022 मराठी माहिती. 1
• तुळशी विवाह मराठी कथा 1
• दत्त जयंती मराठी भाषण निबंध माहिती मराठी 2022 1
• दत्त जयंती मराठी माहिती 2023 1
• दत्तजन्माची पौराणिक कथा 1
• दसरा सणाची माहिती माहिती 1
• दहावी-बारावी विद्यार्थ्यांसाठी मोठी बातमी . 1
• दिवाळी सणाची माहिती 2022 1
• धनत्रयोदशी माहिती मराठी 1
• धनुर्वात लस का घ्यावी 1
• नरक चतुर्दशी मराठी माहिती 1
• नवरात्री उत्सव मराठी माहिती 2022 1
• नागपंचमी मराठी महिती 2022 1
• नाशिक येथील चलन नोट मुद्रणालयात 125 जागांसाठी भरती 1
• नेताजी सुभाषचंद्र बोस भाषण निबंध मराठी 1
• नोकरी विषयक जाहिराती 1
• न्युक्लियर पावर कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया 72 पदांची मेघाभरती 1
• पाळणा 1
• पिंपरी चिंचवड महानगरपालिका भरती 2021 1
• पिंपरी चिंचवड महानगरपालिकेत शिक्षक पदासाठी 285 जागांवर भरती 1
• बैल पोळा कविता निबंध सजावट 1
• बैल पोळा निबंध मराठी 1
• भाऊबीज माहिती मराठी 2022 1
• मकर संक्रांत माहिती मराठी | मकर संक्रांत निबंध मराठी 1
• मकर संक्रांत हळदी कुंकू स्पेशल उखाणे मराठी 1
• मकर संक्रांतीचे उखाणे मराठी | मकर संक्रांति मराठी उखाणे 1
• मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन भाषण 1
• मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन शायरी 1
• मराठी रक्षाबंधन निबंध 1
• मलेरिया एक संसर्गजन्य रोग 1
• महात्मा गांधी जयंती निबंध भाषण 1
• महात्मा ज्योतिबा फुले पुण्यतिथी मराठी भाषण 2022 1
• महात्मा ज्योतिबा फुले मराठी भाषण निबंध माहिती मराठी २०२२ 1
• महात्मा ज्योतिबा फुले यांचे विचार | ज्योतिबा फुले 15+ अनमोल विचार मराठी 1
• मार्गशीर्ष गुरुवार पुज्या करण्याची योग्य पद्धत 1
• मार्गशीर्ष गुरुवार संपूर्ण माहिती 1
• मार्गशीर्ष महालक्ष्मी व्रत 2023 मराठी 1
• मार्गशीर्ष महालक्ष्मी व्रत पूजा विधी 1
• मार्गशीर्ष महिना माहिती मराठी 2023 1
• मार्गशीर्ष श्री महालक्ष्मी व्रत नियम मराठी pdf 1
• मूळव्याध कसा टाळावा मराठी माहिती 1
• मैत्री दिनाची मराठी माहिती २०२१ 1
• रंगपंचमी सणाची संपूर्ण माहिती 1
• रक्षाबंधन मराठी निबंध माहिती 2022 1
• रक्षाबंधन मराठी निबंध माहिती 2023 1
• राम जन्माचा पाळणा मराठी 1
• राम नवमी 2023 1
• राम नवमी मराठी माहिती 1
• राष्ट्रीय विज्ञान दिन मराठी माहिती भाषण निबंध 1
• लोकमान्य टिळक निबंध भाषण मराठी 2022 1
• वसुंधरा दिन 2022 मराठी माहिती 1
• शिक्षक दिनाची माहिती निबंध इतिहास 1
• शिक्षक दिनाची माहिती मराठी 1
• श्री कृष्ण जन्माष्टमी निबंध मराठी माहिती 1
• श्री विश्वकर्मा जयंती या विषयी माहिती मराठी 1
• श्रीकृष्ण जन्माष्टमी उत्सव 1
• संत गाडगेबाबा पुण्यतिथी भाषण मराठी 1
• संत ज्ञानेश्वर निबंध भाषण मराठी माहिती 1
• संत तुकाराम निबंध भाषण मराठी माहिती 1
• संविधान दिन भाषण मराठी निबंध 2022 1
• संविधान दिन भाषाण मराठी निबंध 2023 1
• संविधान दिन मराठी भाषाण pdf 1
• संविधान दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा मराठी 1
• सर्दीची लक्षणे आणि घरगुती उपाय 1
• स्वतंत्र्यवीर सावरकर मराठी माहिती 1
• स्वातंत्र्य दिन भाषण मराठी २०२४ 1
• स्वातंत्र्य दिवस मराठी चारोळ्या 1
• स्वातंत्र्य दिवस भाषण मराठी 2022 1
• स्वातंत्र्य दिवस सूत्रसंचालन मराठी 1
• हनुमान जयंती 2022 मराठी माहिती| 1
• हनुमान जयंती मराठी माहिती 2023 1
• हरतालिका तृतीया मराठी माहिती 1
• हरितालिका व्रत मराठी माहिती २०२१ 1
• हिंदी दिवस मराठी माहिती 1
• हिंदी दिवस मराठी माहिती 2021 1
• होळी सणाची माहिती मराठी निबंध 1
• ७ गोष्टी ज्या तुम्ही गुप्त ठेवायला हव्यात 1
• ९ ऑगस्ट क्रांती दिन भाषण निबंध मराठी 2022 1
• Privacy Policy
• Terms and conditions

Footer Copyright

संपर्क फॉर्म.

• Marathi Quotes
• Success Story
• Today इतिहास

संत तुकाराम महाराजांचे चरित्र

Sant tukaram maharaj mahiti.

अभंगाच्या अथांग सागराचा एक अवलिया म्हणजे संत तुकाराम महाराज .

तुकाराम महाराज यांचा जन्म १ फेब्रुवारी १६०७ रोजी पुणे जिल्हातील देहू या गावी झाला.

देहू हे गाव तुकारामांचे तीर्थक्षेत्र म्हणून सुद्धा ओळखल्या जाते. तुकाराम महाराजांचे पूर्ण नाव तुकाराम बोल्होबा अंबिले असे होते.

पंढरपूरच्या विठ्ठलाला त्यांनी त्यांचे आराध्य दैवत मानले. विठ्ठलाच्या भक्तीमध्ये ते विलीन होऊन जायचे. त्यांनी त्यांच्या अभंगांतून आणि दोह्यांतून ईश्वर भक्तीचा मार्ग जनसामान्यांना दाखवला.

तुकाराम महाराजांचे गुरु बाबाजी चैतन्य होते. त्यांना केशवचैतन्य म्हणून सुद्धा संबोधले जाते. त्यांचा महापरिनिर्वाण १५७१ मध्ये झाला असून त्यांची समाधी पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर तालुक्यामध्ये ओतूर या गावात आहे. तुकाराम महाराजांचे गुरु म्हणजे केशवचैतन्य यांचे महाराजांना प्रत्यक्ष दर्शन घडले नाही. तर त्यांना ते त्यांच्या स्वप्नात दिसले. असे महाराजांनी त्यांच्या एका अभंगातून सांगितले आहे.

संत तुकाराम महाराजांचे चरित्र – Sant Tukaram Information in Marathi

तुकाराम महाराजांच्या वडिलांचे नाव बोल्होबा अंबिले आणि आईचे नाव कनकाई बोल्होबा अंबिले.  त्यांना तीन मुले होती सावजी, तुकाराम, आणि कान्होबा.

सावजीने तीर्थक्षेत्राला जाण्यासाठी घर सोडले व तो निघून गेला.

तुकाराम महाराज हे बोल्होबा आणि कनकाई यांचे मधले चिरंजीव.

पहिली पत्नी मरण पावल्यामुळे त्यांच्या जीवनात उदासीनता आली. महाराजांना एकूण चार मुले होती.

भागीरती, काशी, नारायण आणि महादेव या मधील दोन मुले आजारामुळे मरण पावली.

कालांतराने पुणे जिल्ह्यातील अप्पाजी गुळवे यांची कन्या जिजाईसोबत तुकाराम महाराजांचा दुसरा विवाह झाला. महाराजांचा थोरला भाऊ सावजी हा विरक्त स्वभावाचा होता. आणि धाकटा भाऊ लहान असल्यामुळे त्यांच्या घराची सर्व जवाबदारी ही तुकाराम महाराजांवरच आली.

तुकाराम महाराजांच्या घराण्यातील विश्वंभर बुवा हे थोर विठ्ठलभक्त होते. त्यांच्या घराण्यात पंढरीची वारी करणे ही रीत होती.

तुकाराम महाराज १५-१६ वर्षाचे असतांना त्यांचे आई वडिलांचे निधन झाले. मोठा भाऊ पण मरण पावला.

त्यांना अनेक दुख:चा सामना करावा लागला. अतिशय वाईट परिस्थितींना त्यांना सामोरे जावे लागले.

मुले मरण पावल्यामुळे त्यांच्या संसारात उदासीनता आली. त्यांचे मन उदास झाले, गुरे ढोरे मरण पावली. एवढे सारे संकट येऊनही त्यांनी आपली विठ्ठलावरती भक्ती कायम ठेवली. व गावातच असलेल्या भंडारा नावाच्या डोंगरावर जाऊन त्यांनी विठ्ठलाची उपासना चालू केली.

विठ्ठलाची उपासना करतांना त्यांना “श्री. विठ्ठल” भेटले असे मानले जाते.

तुकाराम महाराजांचा मूळ व्यवसाय हा सावकारी करणे होता. सर्व आरामदाई जीवनाचा त्याग करून त्यांनी विठ्ठलभक्ती मध्ये स्वतःला विलीन केले.

परंतु त्या काळात सतत दुष्काळ पडत असल्यामुळे त्यांच्या सावकारीत असलेल्या सर्व कुटुंबांना त्यांनी सावकारीतून मुक्त केले. व जमिनीची सर्व कागदपत्रे ही इंद्रायणी नदीमध्ये टाकून देऊन अभंगांची रचना करायला सुरुवात केली.

पुणे जिल्ह्यामधील मावळ तालुकामध्ये असलेल्या सुदुंबरे गावातील संताजी जगनाडे  हा महाराजांचा लहानपणी चा मित्र.

संताजी याने तुकारामांनी रचलेल्या अभंगांना कागदावर लिहिले. जस-जसे महाराज अभंग रचत तस-तसे त्यांचा मित्र संताजी ते अभंग लिहित असे.

त्यांच्याच देहू गावातील असलेल्या मंबाजी या व्यक्तीने महाराजांना त्रास दयायला सुरुवात केली.

हे व्रीत्य महाराजांच्या पत्नी म्हणजेच जिजाइंना समजले, जिजाइंनी मंबाजीला समजावण्याचा प्रयत्न केला. त्यांनतर मंबाजी पडून गेला.

कालांतराने मंबाजीला त्याची चूक समजली व तो परत येउन महाराजांचा शिष्य झाला.

वारकरी संप्रदायातील महान संत तुकाराम महाराज – Warkari Sant Tukaram Maharaj Information in Marathi

तुकारामांना “ जगतगुरु “ म्हणून देखिल ओळखतात. अभंग म्हंटले की लोकांना तुकाराम महाराज आठवत असत.

त्यांची असणारी विठ्ठलावरची भक्ती, हे पाहून जनसामान्यांना पण ईश्वराच्या भक्तीचे वेड लागले.

 जे का रंजले गांजले,  त्यासी म्हणे जो अपुले,  तोची साधू ओळखावा, देव तेथीची जाणावा .   अश्या अभंगांना रचून महाराजांनी संतांच्या नगरीत आपले नाव प्रथम उंचावले.  त्यांचे शिष्य संत निळोबा हे मूळ अहमदनगर जिल्ह्यातील पिंपळगाव मधील रहिवासी होते.

तसेच संत बहिणाबाई औरंगाबाद जिल्ह्यामधील वैजापूर तालुक्यातील शिरुर या गावातील होत्या. आणि आबाजी सानप उर्फ भगवानबाबा या अश्या महाराजांच्या शिष्यांनी त्यांचा वारसा पुढे चालवला.

तुकाराम महाराजांनी अनेक अभंग लिहून संतांच्या यादी मध्ये आपले नाव मोठे केले. त्यांनी पाच हजार अभंग रचून “ तुकारामाची गाथा ” ही काव्यरचना लिहिली.

एक विचारवंत, कवी, समाजसुधारणा असे त्यांचे कार्य होते.

Sant Tukaram Charitra

समाजमध्ये चालत असलेल्या घडामोडी, अत्याचार या सर्व अभंगाद्वारे महाराज निर्भीडपणे सांगत असत.

त्यामुळे त्यांना सर्व निर्भीड कवि म्हणून देखील ओळखत असत.

एकदम समोरच्याला घायाळ करणारे शब्द महाराज अभंगाद्वारे रचत होते.

भगवान गौतम बुद्धांनी घर संसार तसेच राजऐश्वार्याचा त्याग केला, व जगात असलेल्या दुःखाचे समाधान कसे मिळेल हे जाणण्यासाठी त्यांनी ज्ञान प्राप्त केले.

तसेच तुकाराम महाराजांनी संसार सुखाचा करण्यापेक्षा जनसामन्यांचे कल्याण कश्याने होईल, या उद्देशाने अभंगाची रचना केली.

पुणे जिल्ह्यातील वाघोली गावातील रामेश्वर भट्ट वेद पुराण जाणते होते.

तुकाराम महाराजांनी संस्कृत वेदांचा अर्थ हा त्यांच्या मूळ भाषेत सांगितला म्हणून, रामेश्वर भट्टांनी त्यांच्या अभंगाच्या सर्व गाथा इंद्रायणी नदी मध्ये बुडूवून टाकण्याची महाराजांना शिक्षा दिली.

पण प्रकृतीला पण हे मान्य नव्हते. अगदी तेरा दिवसांनी बुडालेल्या गाथा नदीच्या पात्रावर आल्या.

रामेश्वर भट्ट यांना त्यांची चूक समजली व त्यांनी त्यांच्या चुकीची माफी मागीतली त्यानंतर ते संत तुकाराम महाराजांचे शिष्य झाले.

संत तुकाराम महाराज नंतर खूप अभंग रचिते होऊन गेले. त्यानंतर खूप संतांनी त्यांचा वारसा पुढे चालवला. तुकारामांची साहित्य म्हणजे ज्ञानाचा अथांग महासागर.या आपल्या महाराष्ट्राच्या भूमीत रुजलेली मुक्तीची ज्ञानगंगा ही तुकारामांनी रचलेल्या गाथेच्या रूपाने वाहत आहे.

“ पुंडलिक वरदे हरी विठ्ठल, श्री ज्ञानदेव तुकाराम, पंढरीनाथ महाराज की जय, जगद्गुरू तुकाराम महाराज की जय “ .

असा जयघोष वारकरी संप्रदाय प्रवचन व कीर्तनाच्या शेवटी करतात.

संत तुकोरायांचे काही अभंग – Sant Tukaram Abhang in Marathi

समचरणदृष्टी विटेवरी साजरी | तेथे माझी हरी वृत्ती राहो || १||

आणीक न लगे मायिक पदार्थ | तेथे माझे आर्त्त नको देवा || ध्रु .||

ब्रम्हदिक पर्दे दु : खाची शिराणी | तेथे दुश्चित झणी जडो देसी || २||

तुका म्हणे त्याचे कळले आम्हा वर्म | जे जे कर्मधर्म नाशवंत || ३||

विटेवरती उभा असलेला माझा देव म्हणजेच “ विठ्ठल ” त्यांच्या चरणी माझे मन सदैव लागू दे, व कुठल्याही मोह-माये मध्ये मला अडकू देऊ नको.

सर्व मोह-माया ह्या जीवघेण्या आणि मानवी जीवनाचा विनाश करणाऱ्या नाशवंत आहेत.

कितीही मोठ-मोठी पदे मिळत असली तरी माझे मन त्या मध्ये जाऊ देऊ नको.

ह्या मोहक गोष्टी सर्व नाशवंत आहेत. हे आम्हला संतांच्या आचरणाने कळाले आहे.

सुंदर ते ध्यान उभे विटेवरी | कर कटावरी ठेउनिया || १||

तुळसीचे हार गळा कासे पितांबर | आवडे निरंतर ते ची रूप || ध्रु||

मकरकुंडले तळपती श्रवणी | कंठी कौस्तुभमणी विराजित || २||

तुका म्हणे माझे हे ची सर्व सुख | पाहीन श्रीमुख आवडीने || ३|| 

कमरेवर हात ठेउन आणि विटेवर तो पंढरीचा विठूराया उभा आहे त्याचे स्वरूप अतिशय सुंदर आहे.

त्याच्या गळ्यात तुळशीची माळ आहे. मला असे या विठ्ठलाचे रूम नेहमी आवडते.

त्याच्या कानात जी कुंडले आहेत त्याचा आकार हा मासोळीच्या आकाराचा दिसत आहे.

भगवान विष्णूने जे कौस्तुभमणी गळ्यात धारण केले होते ते विठ्ठलाने सुद्धा आपल्या गळ्यात घातले आहे.

तुकाराम महाराज म्हणतात माझे सर्व सुख हे विठ्ठलभक्ती आहे त्यांचे आचरण करणे च आहे. आणि हे असे सुंदर विठ्ठलाचे रूप मी आवडीने पाहिलं.

Vaibhav Bharambe

खर सांगायचे झाले तर माझाविषयी लिहिण्यासारखे काही विशेष नाही आहे, हेच कारण आहे कि मी आपल्या सोबत आज पर्यंत माझी ओळख शेयर केलेली नाही, पण तरीही माझी ओळख देताना मी एवढेच सांगेल, कि विदर्भाची पंढरी मानल्या जाणाऱ्या शेगांवचा मी रहिवासी असून, तिथून मी माझे पदवीचे(विज्ञान) शिक्षण पूर्ण केले, आणि मला लेख लिहिण्याची आवड असल्यामुळे मी या क्षेत्राकडे वळलो. अश्याच प्रकारे आपले प्रेम आणि सपोर्ट माझ्यावर राहूद्या. मी आपल्यासाठी आपल्या मातृभाषेत असेच नव-नवीन लेख घेऊन येत राहील.Thank You And Keep Loving Us!

Related Posts

श्री. एकनाथ शिंदे यांची माहिती.

Eknath Shinde Mahiti महाराष्ट्रातील राजकारणात अतिशय महत्वाचा मानला जाणारा पक्ष म्हणजे शिवसेना..! शिवसेना पक्षाने अनेक सामान्य कार्यकर्त्यांना राजकारणात संधी देऊन...

श्रीमती द्रौपदि मुर्मू यांची माहिती

Draupadi Murmu नमस्कार मित्रांनो, आजच्या या लेखात आपण आदिवासी समाजातील पहिल्या राष्ट्रपती तसेच भारताच्या दुसऱ्या महिला राष्ट्रपती श्रीमती द्रौपदि मुर्मू...

आदित्य ठाकरे शिवसेनेचे युवानेते…..

Aditya Thackeray Mahiti शिवसेना हा पक्ष महाराष्ट्रातील बलाढ्य पक्ष म्हणून आज ओळखला जातो. महाराष्ट्रातील कानाकोपऱ्यात असलेल्या शिवसैनिकाची नाळ आपल्या पक्षासोबत...

Copyright © 2016-2024, MajhiMarathi.Com, All rights reserved

श्री संत तुकाराम महाराज यांची संपूर्ण माहिती

• December 13, 2022

संत तुकाराम हे इ.स.च्या सतराव्या शतकातील एक वारकरी संत – कवी होते. त्यांंचा जन्म देेेहु या गावात वसंत पंचमीला-माघ शुद्ध पंचमीला झाला. पंढरपूरचा विठोबा हे तुकारामांचे आराध्यदैवत होते. तुकारामांना वारकरी ‘जगद्‌गुरू’ म्हणून ओळखतात. वारकरी संप्रदायातल्या प्रवचन व कीर्तनाच्या शेवटी – ‘पुंडलीक वरदे हरी विठ्ठल, श्री ज्ञानदेव तुकाराम, पंढरीनाथ महाराज की जय, जगद्गुरू तुकाराम महाराज की जय’ असा जयघोष करतात. जगद्गुरू तुकाराम लोककवी होते. ‘जे का रंजले गांजले! त्यासी म्हणे जो आपुले तोचि साधू ओळखावा! देव तेथेची जाणावा!’ अशा प्रकारचे अभंग संत तुकाराम महाराजांनी जनसामान्यांना सांगून ईश्वर भक्तीचा सुगम मार्ग दाखवला. वारकरी संप्रदायाची अखंड परंपरा त्यांनी निर्माण केली. सतराव्या शतकामध्ये सामाजिक प्रबोधनाचे मुहूर्तमेढ रोवणारे सुधारक संत म्हणून तुकाराम महाराजांचा उल्लेख केला जातो. तुकाराम महाराज वास्तववादी निर्भीड आणि वेळप्रसंगी समाजातील दांभिकपणावर रोखठोक शब्दांमध्ये प्रहार करणारे संत होते. महाराष्ट्राच्या भूमीमध्ये या काळात अनागोंदी निर्माण झालेली होती. अशा काळात संत तुकारामांनी आपल्या साहित्यातून व कीर्तनांतून समाजाला अचूक मार्गदर्शन करण्याचे कार्य केले.

तुकाराम महाराज हे साक्षात्कारी व निर्भीड संत कवी होते. वेदान्त तुकोबांच्या अभंगवाणीतून सामान्य जनांपर्यंत प्रवाहित झाला. ‘अभंग म्हटला की तो फक्त तुकारामाचाच’ एवढी लोकप्रियता त्यांच्या अभंगांना मिळाली. संत तुकारामांची भावकविता म्हणजे अभंग, हे अभंग महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेचे महान द्योतक आहेत. वारकरी, ईश्र्वरभक्त, साहित्यिक, अभ्यासक व सामान्य रसिक आजही त्यांच्या अभंगांचा अभ्यास करतात. त्यांचे अभंग खेड्यांतील अशिक्षित लोकांच्याही नित्य पाठांत आहेत.

भागवत धर्माचा कळस होण्याचे महद्‌भाग्य त्यांना लाभले. महाराष्ट्राच्या हृदयात अभंगरूपाने ते स्थिरावले आहेत. त्यांच्या अभंगांत परतत्त्वाचा स्पर्श आहे. मंत्रांचे पावित्र्य शब्दकळेत पाझरते. त्यांची प्रत्यक्षानुभूती त्यांच्या भावकाव्यात आहे. त्यांच्या काव्यातील गोडवा व भाषेची रसाळता अतुलनीय आहे. संत तुकाराम महाराजांनी आपल्या अभंगलेखनाबरोबरच गवळणीही रचल्या आहेत.

संत तुकारामांच्या अभंगाचा अनेकांनी अनेक अंगानी अभ्यास करून त्यांचे सौंदर्य उलगडण्याचा प्रयत्न केला आहे. महाराजांची गाथा ही अखंड ज्ञानाचा स्रोत म्हणून जनसामान्यांच्या मुखांमध्ये कायम आहे. गाथा बुडवली म्हणणाऱ्यांना जनसामान्यांच्या तोंडून मुखोद्गत अभंग ऐकून गाथा जिवंत असल्याचा प्रत्यक्ष अनुभव झाला. इंद्रायणी नदीच्या काठावर लाखोंचा जनसमुदाय गाथेतील अभंग म्हणू लागले यावेळी तुकाराम महाराजांना जाणीव झाली की आपले अभंग, आपली गाथा बुडालेली नाही. तर ती जनसामान्यांच्या मुखांमध्ये अखंड जिवंत आहे. आपल्या कार्याची ही खरी यथोचित पावती आहे. खऱ्या अर्थाने संत तुकाराम हे या काळातील लोक संत होते. बहुजन समाजाला जागृत करून देवधर्म यासंबंधी मते लोकांना पटवून देण्यामध्ये ते यशस्वी ठरले.

देव धर्मातील अनागोंदी त्याचप्रमाणे भोळ्या समजुती प्रयत्नपूर्वक नष्ट करण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला. समाजमनावरील अंधश्रद्धेचा पगडा दूर करून लोकांना नवा धर्म, नवी भाषा देण्याचं काम संत तुकारामांनी केले. संत तुकारामांचे धर्मक्रांतीचे समाज प्रबोधन आजही समाजाला मार्गदर्शक ठरलेले आहे. त्यांचे अभंग मानवी जीवनाला उपकारक ठरले आहेत लौकिक अर्थाने संत तुकाराम हे आठव्या पिढीतील नायक होते. वि.का. राजवाडे यांनी संत चळवळीवर काही प्रमाणात टीका केलेली आहे. संत चळवळीच्या संदर्भामध्ये ते लिहितात, “संतांच्या संत चळवळीने महाराष्ट्र तीन शतके अपंग होऊन राहिला मात्र याला अपवाद संत रामदास हे होय” ज्ञानदेवांनी रचलेल्या भक्ती चळवळीला खऱ्या अर्थाने कळसास नेण्याचे काम हे संत तुकारामांनी केलेला आहे.

• मूळ नाव :- तुकाराम बोल्होबा अंबिले (मोरे)
• जन्म :- सोमवार २१ जानेवारी १६०८, माघ शुद्ध पंचमी, शा.शके १५३०, युगाब्द ४७०९. देहू, महाराष्ट्र.
• निर्वाण :- शनिवार १९ मार्च १६५०, फाल्गुन वद्य द्वितीया, शा.शके १५७२, युगाब्द ४७५१. देहू, महाराष्ट्र
• संप्रदाय :- वारकरी संप्रदाय
• गुरू :- केशवचैतन्य (बाबाजी चैतन्य)
• शिष्य :- संत निळोबा , संत बहिणाबाई, भगवानबाबा
• भाषा :- मराठी भाषा
• साहित्य रचना :- तुकारामाची गाथा (पाच हजारांवर अभंग)[१]
• कार्य :- समाजसुधारक, कवी, विचारवंत, लोकशिक्षक
• संबंधित :- तीर्थक्षेत्रे देहू
• व्यवसाय :- वाणी (ते शेती दुकानदारी व सावकारी करत)
• वडील :- बोल्होबा अंबिले
• आई :- कनकाई बोल्होबा आंबिले
• पत्नी :- आवली
• अपत्ये :- महादेव, विठोबा, नारायण, भागूबाई

तुकारामांच्या जन्मवर्षाबद्दल इतिहासकारांमध्ये मतभेद आहेत, त्यातली चार संभाव्य वर्षे इ.स. १५६८, इ.स. १५७७, इ.स. १६०८ आणि इ.स. १५९८ ही आहेत. इ.स. १६५० मध्ये हजर असलेल्या तमाम जनतेच्या समक्ष त्यांचा देव, विठ्ठल त्यांना सदेह वैकुंठी घेऊन गेले असे मानले जाते. मंबा भटने त्यांचा खून केल्याचे आरोप अगदी त्यांच्या देहांता पासून आहे.

त्यांचे घराणे मोरे आणि आडनाव अंबिले आहे. त्यांच्या घराण्यातील विश्वंभरबुवा हे मूळ पुरुष महान विठ्ठलभक्त होते. त्यांच्या घरात पंढरीची वारी करण्याची परंपरा होती. तुकारामांचे वडील बोल्होबा व आई कनकाई होत. त्यांना सावजी हा मोठा भाऊ व कान्होबा धाकटा भाऊ होता. मोठा भाऊ सावजी विरक्त वृत्तीचा होता. घराची संपूर्ण जबाबदारी तुकोबांवरच होती. पुण्याचे आप्पाजी गुळवे यांची कन्या जिजाई (आवली) हिच्याशी त्यांचा प्रथम विवाह झाला होता.

तुकोबांना त्यांच्या प्रापंचिक जीवनात विपत्तींचे तडाखे सहन करावे लागले. अनेक प्रापंचिक दुःखे भोगावी लागली. ते १७-१८ वर्षांचे असताना त्यांचे आई-वडील मरण पावले, मोठा भाऊ विरक्तीमुळे तीर्थाटनाला निघून गेला. भयंकर दुष्काळाचा त्यांना सामना करावा लागला. संतू नावाचा त्यांचा मोठा मुलगा दुष्काळातच गेला, गुरे ढोरेही गेली, महाजनकी बुडाली. मन उदास झाले, संसारात विरक्ती आली. या परिस्थितीत त्यांनी श्रीविठ्ठलावरची आपली परमभक्ती कायम ठेवत देहू गावाजवळील भंडारा डोंगरावर उपासना चालू केली. चिरंतनाचा, शाश्वताचा शोध घेत असताना त्यांना साक्षात्कार झाला. तेथेच परब्रह्मस्वरूप ‘श्रीविठ्ठल’ त्यांना भेटला असे मानले जाते.

तुकारामांचा सावकारीचा परंपरागत व्यवसाय होता. परंतु एकदा दुष्काळ पडला असता त्यांनी सर्व कुळांना त्यांच्या सावकारीच्या पाशातून मुक्त केले. जमिनीची गहाणवटीची कागदपत्रे इंद्रायणी नदीत टाकून दिली. पुढे प्रवचने-कीर्तने करताना तुकारामांना अभंगांची रचना स्फुरू लागली.

सुदुंबरे गावातील त्यांचा बालपणीचा मित्र संताजी जगनाडे यांनी तुकारामांचे अभंग कागदावर उतरवून घेण्याचे काम केले. देहू गावातीला मंबाजी नामक बुवाने तुकारामांना खूप त्रास दिला. परंतु तुकारामांच्या पत्नी आवलीने मंबाजींना बदडण्याचा प्रयत्न केल्यावर मंबाजी पळून गेला. पण नंतर तुकारामांचा आध्यात्मिक अधिकार ओळखून त्यानेही त्यांचे शिष्यत्व पत्करले.

पुण्याजवळील वाघोली गावातील रामेश्वर भट यांनी तुकारामांना संस्कृत भाषेतील वेदांचा अर्थ प्राकृत भाषेत सांगितल्यावरून त्यांना त्यांच्या अभंगांच्या गाथा इंद्रायणी नदीत बुडवून टाकण्याची शिक्षा दिली.

फाल्गुन वद्य द्वितीयेला तुकारामांचे सदेह वैकुंठ-गमन झाले, असे मानले जाते. हा दिवस ‘तुकाराम बीज’ म्हणून ओळखला जातो. तुकाराम महाराज हे संसारी असून सुद्धा त्यांनी आयुष्य परमार्थाकडे वळवले. सर्व समाज श्रीमंत असावा अशी त्यांची धारणा होती. गरिबांविषयी त्यांना कळवळा होता. त्यांचे अंतकरण महासागरासारखे होते माणुसकीची त्यांना जाणीव होती. ते व्यापारी होते. त्यांनी स्वतःच्या वाट्याला जे आले ते त्यांनी लोकांना दिले. कर्जदारांची कर्ज माफ करणारा हा जगातील पहिला संत होय. जगामध्ये समता नांदावी अशी त्यांची मनोभूमिका होती. संसारातील विरक्तीचा ते महामेरू होते. महात्मा गौतम बुद्धाने जसे राजऐश्वर्याचा त्याग केला. तसा संत तुकाराम यांनी संसारातील सुखदुःखाचा त्याग केला. जगाचा संसार सुरळीत चालविण्यासाठी त्यांनी अभंगांद्वारे मानवाला व एकूणच तत्कालीन समाजाला मार्गदर्शन केले. त्यांचे मार्गदर्शन समाजाच्या दृष्टीने मौलिक ठरले.

समाजातील काही विकृत विकारांच्या लोकांनी संत तुकारामांना वेडा ठरविण्याचा प्रयत्न केला. अनेक कट कारस्थाने रचली, त्यांतून तुकाराम सहीसलामत सुटले.

संत तुकारामांना चार मुले होती. कन्या भागीरथी व काशी तर मुलगे नारायण आणि महादेव. यापैकी दोन आजाराने मरण पावले. पहिली बायको गेल्यानंतर त्यांनी पुण्यातील आप्पाजी गुळवे यांची कन्या नवलाई ऊर्फ जिजाऊ हिच्याबरोबर त्यांनी दुसरा विवाह केला. ती स्वभावाने खाष्ट होती परंतु सती सावित्रीसारखी पतिव्रता होती. संत तुकारामांचा संसार तिने नीट सांभाळला, त्यांची विरक्ती सांभाळली. संत तुकाराम महाराज भंडारा डोंगरावर आत्मचिंतनासाठी तेरा दिवस बसले. ईश्वराची करुणा भाकत चिंतन केले, त्यावेळी त्यांची सर्व देखभाल जिजाऊने केली. संत तुकारामांनी स्वतःचा संसार सुखाचा करण्यापेक्षा जगाच्या कल्याणासाठी कीर्तनातून अभंगवाणी रचली, लौकिकार्थाने मायाजालात गुंतले नाहीत. देहूला संत तुकाराम महाराज जेथून वैकुंठाला गेले, त्या स्थानावर नांदुरकीचे एक झाड आहे. तुकाराम बिजेला बरोबर दुपारी १२:०२ वाजता तुकाराम वैकुंठाला गेले, त्या वेळी हा नांदुरकीचा वृक्ष प्रत्यक्ष हलतो, असे सांगितले जाते. संत तुकाराम महाराज हे देहू या गावी जन्मले. संत तुकाराम महाराजांना “जगदगुरू” असे संबोधले जाते. जगदगुरू तुकाराम महाराज हे सदैव “हरिनामात” गढलेले असायचे. होळी नंतर लगेच दुसऱ्या दिवशी “तुकाराम बीज” हा दिवस येतो. याच दिवशी जगदगुरू तुकाराम महाराज हे नांदुरकी वृक्षाच्या छायेखाली ध्यानस्त बसून सदेह वैकुंठधामाला गेले. वैकुंठधाम म्हणजे साक्षात “श्री हरि भगवान विष्णू” यांचे धाम. जगदगुरू तुकाराम महाराज यांच्या नावातच “राम” आहे. छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्यासारख्या एक युगप्रर्वतक महापुरुषाने तुकाराम महाराज यांचे आशीर्वाद घेऊन आपल्या कार्याला सुरुवात केली होती. यामुळे तुकाराम महाराजांना “जगदगुरू” असे संबोधले जाते.

• श्री संत ज्ञानेश्वर महाराज यांची संपूर्ण माहिती वाचण्यासाठी एथे क्लिक करा. 

जेव्हा तुकाराम महाराजांनी आपल्या जवळचे सगळे गरिबांना वाटून दिले. तेव्हा गरामध्ये खाण्यासाठी काही उरले नव्हते. बायको म्हणाली “असे का बसलात, शेतात जाऊन ऊस घेऊन या“. त्या दिवशी तुकाराम महाराज ऊसाचा गठ्ठा घेऊन घराकडे निघाले. वाटेत भेटलेल्या माणसांनी ऊसाची मागणी केली. तुकारामांनी प्रत्येकाला ऊस दिला. घरी फक्त एक ऊस घेऊन गेले. हे पाहून भुकेलेल्या बायकोला राग आला.

तुकारामांना त्याच ऊसाने मारायला सुरुवात केली. जेव्हा ऊस तुटला तेव्हा तिचा राग शांत झाला. तुकाराम महाराज हसले आणि म्हणाले ” उसाचे दोन तुकडे झाले आहेत, एक तुकडा मी खातो आणि दुसरा तू खा.” क्षमा आणि प्रेमाचा असीम समुद्र पाहून बायकोच्या डोळ्यात अश्रू आले. तुकाराम महाराजांनी तिचे अश्रू पुसले आणि ऊस सोलून त्यांना खाण्यासाठी दिला.

चित्रपट आणि लोकप्रिय साहित्य

१९३६ – संत तुकाराम – संत तुकाराम महाराजवरील हा चित्रपट मुबई मध्ये मोठया पडद्यावर दाखवण्यात आला आणि तो पाहण्यासाठी खेडेगावातील असंख्य लोक चालत आले होते.

१९६३ – सांता तुकाराम – कन्नडमध्ये

१९६५ – संत तुकाराम – हिंदी मध्ये

१९७३ – भक्त तुकाराम – तेलगूमध्ये

२०१२ – तुकाराम – मराठी मध्ये

भारतातील सर्वात मोठी कॉमिक बुक सीरिज असलेल्या अमर चित्र कथाच्या ६८ व्या अंकात तुकारामांचे जीवन होते.

२००२ मध्ये भारत सरकारने १०० रुपयांच्या रौप्य स्मारकाचे नाणे काढले.

तुकाराम महाराजांचे नाव दिलेली ठिकाणे

तुकाराम उद्यान (निगडी-पुणे) तुकारामनगर (खराडी-पुणे) तुकारामनगर (तळेगाव दाभाडे-पुणे) तुकारामनगर (पिंपरी-पुणे) तुकारामवाडी (जळगांव) तुकारामवाडी (डोंबिवली पूर्व) तुकारामवाडी (पेण-कोंकण) संत तुकाराम कॅन्सर हॉस्पिटल (संत तुकाराम चौक अकोला)

संत तुकाराम महाराज यांच्याशी संबंधित निवडक पीएच. डी प्रबंध यादी[३] १. संत तुकाराम आणि महात्मा बसवेश्वर यांच्या भक्तीकाव्याचा तुलनात्मक अभ्यास

२. श्री संत तुकाराम व्यक्तित्व व कवित्व

३ संत तुकाराम : व्यक्ती आणि वाण्ग्मय

४ संत तुकाराम महाराजांच्या अभंगातील लोकजीवन संदर्भ आणि चिंतन : एक अभ्यास

५ संत तुकाराम महाराजांच्या अभंगातील अनौपचारिक मूल्यशिक्षणाचा अभ्यास

६ संत तुकाराम महाराज आणि त्यांची विठ्ठलभक्ती

७. संत तुकाराम आणि संत रामदास यांच्या साहित्यातील मुल्यविचारांचाअभ्यास

८. संत ज्ञानेश्वर, संत तुकाराम व संत रामदास यांच्यासाहित्यात प्रतिबिंबित झालेले चित्तवृतीनिरोधाचे मार्ग

९. संत एकनाथ व संत तुकाराम यांचा अनुबंध : एक अभ्यास

१०. संत तुकाराम महाराजांचे तत्त्वज्ञान एक चिकित्सक अभ्यास

११. संत तुकारामांच्या गाथेवरील स्वातंत्र्योत्तर समीक्षेचा अभ्यास

१२. संत तुकाराम गाथा – लोकतत्त्वीय अभ्यास

१३. मराठी साहित्यात प्रतिबिंबित झालेले संत तुकारामांचे व्यक्तिमत्त्व

१४. संत साहित्यातील कल्याणाच्या अर्थशास्त्राचा एक तौलनिक अभ्यास : विशेष संदर्भ – संत तुकाराम ,ज्ञानेश्वर, एकनाथ व नामदेव

१५. संत तुकारामांची गौळण रचना : स्वरूप आणि चिकित्सा

• शेती विषयी माहिती :- कृषी  महाराष्ट्र 
• sant tukaram , sant tukaram information in marathi , sant tukaram maharaj , sant tukaram maharaj images , sant tukaram maharaj information in marathi , sant tukaram maharaj mahiti , sant tukaram maharaj temple , santanchi mahiti , santmahant , tirthakshetra , संत तुकाराम , संत तुकाराम अभंग , संत तुकाराम महाराज , संत तुकाराम महाराज अभंग , संत तुकाराम महाराज अभंग व अर्थ pdf , संत तुकाराम महाराज जीवन चरित्र pdf , संत तुकाराम महाराज माहिती , संत तुकाराम माहिती मराठी , संत महंत , संतांची माहिती

नवीन माहिती

संत शेख महंमद

संत जगमित्र नागा

संत काशिबा महाराज

संत अमृतराय

• Privacy Policy
• Terms and Conditions

संत तुकाराम माहिती मराठी – Sant Tukaram Information in Marathi

संत तुकाराम माहिती मराठी: महाराष्ट्राची भूमीला संतांची भूमी असे म्हणतात. महाराष्ट्र हे अनेक महान संतांचे जन्मस्थान आहे. याच भूमीवरील संत ज्ञानेश्वर आणि संत नामदेव आणि संत जनाबाईंचे हे जन्मस्थान आहे. मित्र संत तुकाराम हे ही या संतांपैकी एक होते. ईर्ष्या, द्वेषापासून दूर असलेले संत तुकाराम हे एक महान संत होते, त्यांनी आपल्या जीवनात अनेक अत्याचार सहन केले.

तुकाराम महाराज हे 17 व्या शतकातील महाराष्ट्राच्या भक्ती अभियानाचे कवी-संत होते. ते सर्ववादी, वैयक्तिक वारकरी धार्मिक समुदायाचे सदस्यही होते.

तुकाराम त्यांच्या अखंड आणि भक्तिमय कवितांसाठी ओळखले जातात आणि त्यांनी आपल्या समाजातील अनेक भक्तीपर गीते गायली आहेत ज्याला स्थानिक भाषेत कीर्तन म्हणतात. भगवान विष्णूचे अवतार मानल्या जाणार्‍या विठ्ठल आणि विठोबा यांना त्यांच्या कविता समर्पित होती.

भक्तीमार्गाला कठीण म्हणणार्‍या उच्च-वर्गाच्या लोकांनी आपले अस्तित्व मिटवण्यासाठी शक्य तितके प्रयत्न केले. परंतु ज्याच्यावर देवाचे आशीर्वाद असेल ते जगाचे काय नाश करणार?

Table of Contents

• मूळ नाव : तुकाराम बोल्होबा अंबिले (मोरे)
• जन्म : इ.स. १५९८, देहू, महाराष्ट्र
• निर्वाण : इ.स. १६५०, देहू, महाराष्ट्र
• संप्रदाय : वारकरी संप्रदाय, चैतन्य संप्रदाय
• गुरू : केशवचैतन्य (बाबाजी चैतन्य),ओतूर
• वडील : बोल्होबा अंबिले
• पत्नी : आवळाबाई
• शिष्य : निळोबा बहिणाबाई भगवानबाबा
• भाषा : मराठी
• साहित्यरचना : संत तुकाराम यांची गाथा (पाच हजारांवरअभंग)
• कार्य : समाजसुधारक, कवी, विचारवंत, लोकशिक्षक
• संबंधित तीर्थक्षेत्रे : देहू
• व्यवसाय : वाणी

संत तुकाराम यांचे जीवन

तुकारामांचा जन्म पुणे जिल्ह्यातील देहू नावाच्या खेड्यात शके 1520; सन्‌ 1598 मध्ये झाला. त्यांच्या जन्म तारखेविषयी विद्वानांमध्ये मतभेद आहे आणि सर्व मते विचारात घेतल्यास, सन 1520 मध्ये जन्म घेणे योग्य आहे असे दिसते. पूर्वेकडील आठवे पुरुष विश्वभर बाबा यांच्या काळात विठ्ठलाची पूजा केली गेली होती. त्याच्या कुळातील सर्व लोक पंढरपूरला नियमित (वारी) भेट देत असत. देहू गावचे महाजन असल्याने ते तेथील प्रसिध्द मानले जात असे.

संत तुकाराम त्यांचे बालपण आई कनकाई आणि वडील बहेबा (बोल्होबा) यांच्या देखरेखीखाली घालवले गेले, परंतु जेव्हा ते 18 वर्षांचे होते, तेव्हा त्याचे आई-वडील मरण पावले आणि त्याच वेळी देशात तीव्र दुष्काळामुळे त्यांची पहिली पत्नी आणि लहान मुलाचा मृत्यू झाला. त्या काळात संत तुकाराम जमींदार व वकील होते. त्याची दुसरी पत्नी, मेव्हणी खूप कडू होती. शांततेची कल्पना मनात ठेवून, तुकाराम दररोज देहू गावाजवळ भावनाथ नावाच्या डोंगरावर जायचा आणि भगवान विठ्ठलाच्या स्मरणार्थ दिवस घालवत असे.

त्यांचे कुटुंब कुणबी समाजातील होते. तुकारामांच्या कुटुंबाचा किरकोळ विक्री आणि पैशाची उधारी, तसेच त्यांचे कुटुंब शेती व व्यापार यांचा व्यवसाय होता त्यांचे वडील विठोबाचे भक्त होते, विठोबा हिंदू धर्मात भगवान विष्णूचा अवतार मानला जातो. संत तुकारामांची पहिली पत्नी रखम्माबाई होती आणि त्यांना एक मुलगा संतू देखील होता. 1630-1932 च्या दुष्काळात त्यांचे दोन पुत्र आणि दोन्ही बायका मरण पावले.

त्यांच्या मृत्यूचा आणि दारिद्र्याच्या प्रसाराचा सर्वात जास्त परिणाम तुकारामांवर झाला ज्याने नंतर महाराष्ट्राच्या सह्याद्री पर्वतरांगावर लक्ष केंद्रित करण्याचा निर्णय घेतला आणि निघण्यापूर्वी त्यांनी लिहिले की “त्यांनी स्वत:च त्यावर चर्चा करावी लागेल.” त्यानंतर तुकारामने पुन्हा लग्न केले आणि त्यांच्या दुसर्‍या पत्नीचे नाव आवलाई जीजा बाई होते. परंतु त्यानंतर त्यांनी आपला बहुतेक वेळ पूजा, भक्ती, समाज कीर्तन आणि अखंड कवितांमध्ये घालविला.

संसार करणारा एक सामान्य माणूस संत कसा झाला तसेच कोणत्याही जाती किंवा धर्मात जन्म घेतो ही उत्कट भक्ती आणि सद्गुणांच्या बळावर स्वत:ची विकसित होऊ शकते. हा विश्वास सर्वसामान्यांच्या मनात, संत तुकारामांच्या, म्हणजेच, तुकोबाच्या विचारांमध्ये, त्याच्या आचरणात आणि भाषणाशी अर्थपूर्ण सुसंवाद साधून बांधला गेला होता, ज्यामुळे तुकारामांना नेहमीच जगायला हवे. त्याच्या आयुष्यातला एक वेळ असा होता जेव्हा आयुष्याच्या उत्तरार्धात अपघात हरवून तो निराश झाला होता.

त्याचा जीवनावरील विश्वास हरवला होता. अशा परिस्थितीत, त्याला कोणत्याही समर्थनाची खूप गरज होती, तेथे एक म्हणीसंबंधीचा पाठिंबा नव्हता. म्हणून त्याने आपले सर्व वजन पाडुरंगला दिले आणि चिंतन करण्यास सुरवात केली, परंतु त्यावेळी त्यांचे मार्गदर्शक कोणीही नव्हते. भक्तीची परंपरा मोडून नामदेवाने भक्तीचा मार्ग निर्माण केला. जरी तुकाराम यांनी ऐहिकतेचे आकर्षण सोडून देण्याचे म्हटले आहे, परंतु ऐहिकतेला नको म्हणू नका, असे कधीही म्हटले नाही. खरे सांगायचे तर कोणत्याही संताने जगत्त्व सोडून देण्याविषयी बोलले नाही. उलट संत नामदेव, एकनाथ यांनी पद्धतशीर पद्धतीने जगिक खेळ केला.

संत तुकाराम आणि शिवाजी महाराजांची भेट: संत तुकारामांच्या जीवनाची ही कहाणी आहे. ते महाराष्ट्रात राहत असताना त्याच वेळी शिवाजी महाराजांनी त्यांना मौल्यवान वस्तू पाठविली ज्यात हिरे, मोती, सोने आणि बरेच कपडे समाविष्ट होते. पण संत तुकारामांनी सर्व मौल्यवान वस्तू परत पाठवून म्हटले – “महाराज! हे सर्व माझ्यासाठी निरर्थक आहे, माझ्यासाठी सोने आणि पृथ्वी यांच्यात काही फरक नाही, कारण या देवाने मला त्याचे दर्शन दिले असल्याने मी आपोआपच तिन्ही जगाचा स्वामी झाला आहे. मी या सर्व निरुपयोगी वस्तू परत देतो. ” जेव्हा हा संदेश महाराज शिवाजींकडे पोहोचला, तेव्हा अशा संतांना भेटण्यासाठी महाराज शिवाजीचे मन विचलित झाले आणि त्याच वेळी ते भेटायला निघून गेले.

अजून वाचा: शिवाजी महाराज मराठी माहिती

तुकाराम सांसारिक सुखांनी विरक्त होत चालले होते. त्यांची दुसरी पत्नी ‘जिजाबाई’ एक श्रीमंत कुटुंबाची मुलगी होती आणि अतिशय चतुर स्वभावाची होती. पहिल्या पत्नी आणि मुलाच्या निधनानंतर तुकाराम खूप दु:खी झाले. आता टंचाई आणि संकटाचा भयंकर काळ सुरू झाला होता. तुकारामांचे मन विठ्ठलाचे स्तोत्र गात असत, यामुळे त्यांची दुसरी पत्नी रात्रंदिवस टोमणे मारत असे. तुकाराम इतके लक्ष वेधून घेत असत की एकदा कोणाचा माल बैलगाड्यांमध्ये भरला जायचा. पोहोचल्यावर आम्हाला दिसले की कारमध्ये भरलेल्या पोत्या वाटेत गायब झाल्या आहेत. त्याचप्रमाणे पैसे परत आल्यावर त्याने एका गरीब ब्राह्मणची करुण कथा ऐकली आणि सर्व पैसे दिले.

वडिलांच्या मृत्यूच्या एक वर्षानंतर आई कनकाई यांचे निधन झाले. तुकाराम यांनी दु: खाचा डोंगर तोडला. आईने लाडलीसाठी काय केले नाही? त्यानंतर वयाच्या अठराव्या वर्षी थोरले भाऊ सावजी यांच्या पत्नी (भावज) यांचे निधन झाले. आधीच सावजी घरात कुणाचे लक्ष न घेतलेली होती. पत्नीच्या मृत्यूमुळे ते घर सोडून तीर्थक्षेत्रासाठी निघून गेले. जे गेले ते परत आले नाहीत. कुटुंबातील चार सदस्यांना त्यांचे वेगळेपण सहन करावे लागले. जिथे कोणतीही कमतरता नव्हती तेथे प्रियजनांची कमतरता होती. तुकाराम जी यांनी आपला संयम पाळला. त्यांनी धैर्य गमावले नाही. वयाच्या 20 व्या वर्षी दुर्लक्ष, निराशा असूनही, त्याने यशस्वीरित्या घरोघरी प्रयत्न करण्याचा प्रयत्न केला.

पण हे काळालाही मान्य नव्हते. त्याच वर्षी परिस्थितीने प्रतिकूल वळण घेतले. दक्खिन येथे मोठा दुष्काळ होता. मोठा दुष्काळ 1629 चा काळ होता तो पावसामुळे उशीर झाला. जेव्हा ते झाले तेव्हा पीक पावसात वाहून गेले. पण इ.स. 1630 मध्ये पाऊस पडला नाही. सगळीकडे कहर होता. तृणधान्याचे भाव गगनाला भिडले. हिरव्या गवत नसतानाही अनेक प्राणी मरण पावले. अन्नाअभावी शेकडो लोक मरण पावले. श्रीमंत कुटुंबांनी माती चाटण्यास सुरवात केली. दुर्दशाची दुर्दशा अद्याप संपलेली नाही. इ.स. 1631 मध्ये नैसर्गिक आक्षेप कळस गाठला. पाऊस आणि पुराचे काहीही शिल्लक राहिले नाही. दुष्काळ आणि निसर्गाचा उद्रेक सलग तीन वर्षे सहन करावा लागला.

संत तुकारामांचे चमत्कारी जीवन

शूद्र तुकाराम, भगवंताच्या भक्तीबरोबरच, जेव्हा मराठीमध्ये अभंगांची निर्मिती झाली, तेव्हा तुकारामजींनी या अविश्वासूंना सवर्ण ब्राह्मणांनी पाहिले आणि त्यांचा निषेध केला आणि म्हणाले की, तुम्ही खालच्या जातीचे आहात, अखंडांची निर्मिती करणे आपला अधिकार नाही.

एकदा रामेश्वर भट्ट नावाच्या एका ब्राह्मणानं संत तुकारामांना त्यांच्या निर्मितीचा गठ्ठा बनवून इंद्रायणी नदीत जाण्यास सांगितले. तुकाराम दयाळू आणि निष्ठुर वृत्तीने आपल्या सर्व पोथ्यांना नदीत टाकले. थोड्या वेळाने संत तुकारामांना याबद्दल वाईट वाटले आणि ते भगवान विठ्ठल मंदिरात गेले आणि रडू लागले.

आणि तेरा दिवसांपासून भुकेले तहानलेले लोक तुकाराम मंदिरासमोर पडले होते. संत तुकारामांची ही अवस्था पाहून विठ्ठल भगवान स्वत: हजर झाले आणि म्हणाले की, “तुकारामांनी तुझी पुस्तके नदीबाहेर पडलेली आहेत, तुझी पुस्तके सांभाळा” आणि तेच घडले आणि तुकारामला स्वतःची पुस्तके मिळाली.

अजून वाचा: सावित्रीबाई फुले माहिती मराठी

दुसरीकडे, काही दुष्ट, मत्सर करणारे ब्राह्मणांनी संत तुकारामांना एकट्याकडे पाहून एका बिघडलेल्या स्त्रीला त्याच्याकडे पाठवले. परंतु संत तुकारामांची दया आणि त्याच्या अंत: करणातील पवित्रता पाहून ती बाई आपल्या कृत्याबद्दल पश्चात्ताप करू लागली. एकदा छत्रपती शिवाजी महाराज त्यांच्या कीर्तन सभेमध्ये तुकारामजींना भेटायला गेले. शिवाजीला पकडण्यासाठी काही मुस्लिम सैनिक तिथे उभे होते.

पण संत तुकारामांनी आपल्या चमत्कारिक सामर्थ्याने तिथे बसलेल्या सर्व लोकांना शिवाजीचे स्वरूप दिले. आणि मुस्लिम सैनिकांना आता शिवाजी ओळखणे कठीण झाले आणि ते विचलित झाल्यापासून निघून गेले. संत तुकारामांनीही 1630-1631 मध्ये आलेल्या दुष्काळात आपल्या गावाचे रक्षण केले.

संत तुकारामांचे संपूर्ण जीवन हे दर्शविते की दुष्ट लोक संतांसमवेतही राहतात, परंतु त्यांचे दुष्टपण काही काळ टिकत नाही. पश्चात्ताप करणे हे त्याच्या जीवनाचे उद्दीष्ट आहे. ईश्वराच्या अभ्यासामध्ये लीन असताना संतांचा जन्म केवळ सांसारिक लोकांच्या कल्याणासाठीच होतो.

1649 मध्ये विठ्ठल देवाचे कीर्तन करतांना तुकारामजी मंदिरातून गायब झाले. असा लोकांचा विश्वास आहे. दरवर्षी चार हजार अभंगांच्या माध्यमातून हरिभक्तीला प्रेरणा देणाऱ्या त्या संताच्या स्मरणार्थ जनस्थान देहू येथे एक विशाल मेळा भरतो.

आषाढी एकादशी देहू ते पंढरपूर पर्यंत तुकारामजींच्या पालखीने नेली जाते. पंढरपुरात पायी चालत जाणाऱ्या भाविकांचे विधी शेकडो वर्षांपासून चालू आहेत. पंढरपुरात विठोबा, पांडुरंग (विष्णूचा अवतार) यांचा पुतळा आहे.

येथील पाहुण्यांना वारकरी असे म्हणतात. या पंथाचे लोक मांस, मद्य, चोरी, लबाडी यासारख्या दुष्ट गोष्टींपासून दूर राहतात आणि गळ्यामध्ये तुळशीची माला घालतात आणि संत तुकारामाबद्दल आदर व्यक्त करतात.

अजून वाचा: महात्मा ज्योतिबा फुले यांचा बद्दल माहिती

संत तुकाराम यांची आयुष्याची शेवटची वेळ

संत तुकारामांच्या संपूर्ण आयुष्याबद्दल जाणून घेतल्यावर असे कळते की दुष्टही संतांसोबत येथे स्थायिक होतात. पण संतांच्या भक्तीसमोर, त्यांच्यातील एकही सुटत नाही. भगवंताच्या आचरणात विरघळलेले संत सांसारिक लोकांच्या कल्याणासाठी या पृथ्वीवर जन्म घेतात.

1649 मध्ये संत तुकाराम विठ्ठल मंदिरात कीर्तन करत असताना अदृश्य झाले. संत तुकारामजींची पालखी आषाढी एकादशीच्या दिवशी देहू ते पंढरपूर येथे नेली जाते. अनेक वर्षांपासून पंढरपुरात येणाऱ्या यात्रेकरूंची परंपरा आहे.

संत तुकाराम अभंग श्लोकांमध्ये सुमारे 4000 पद आहेत. मराठी भाषिक लोकांच्या मनामध्ये त्यांचा खूप आदर आहे. लोक त्यांना वाचतात. त्यांच्या रचनांमध्ये “ज्ञानेश्वरी” आणि “एकनामी भागवत” ची छाप दिसते. कवितेच्या दृष्टीने या रचना उत्कृष्ट दर्जाच्या मानल्या जातात. संत तुकाराम यांचे वयाच्या 42 व्या वर्षी निधन झाले. त्याचा मृतदेह एक गाव तीर्थक्षेत्र मानला जातो आणि दरवर्षी 5 दिवस त्यांच्या मृत्यूची तिथि साजरी केली जाते.

Leave a Reply Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

Biography in Marathi

Sant Tukaram Information in Marathi

Sant Tukaram Information in Marathi: संत तुकाराम जीवन, शिकवण आणि वारसा

परिचय संत तुकाराम हे एक प्रमुख संत, कवी आणि समाजसुधारक होते जे 17 व्या शतकात महाराष्ट्र, भारतामध्ये राहिले. भक्ती चळवळीच्या सर्वात प्रभावशाली अध्यात्मिक नेत्यांपैकी एक म्हणून त्यांचा आदर केला जातो, ज्याने मोक्षाचा मार्ग म्हणून देवाच्या भक्तीवर जोर दिला. तुकारामांचे जीवन, शिकवण आणि वारसा जगभरातील कोट्यवधी लोकांना प्रेरणा देत आहे आणि त्यांची रचना मराठी साहित्याचा खजिना मानली जाते.

प्रारंभिक जीवन आणि पार्श्वभूमी

तुकारामांचा जन्म 1608 मध्ये महाराष्ट्रातील पुण्याजवळील देहू गावात झाला. त्यांचे कुटुंब शुद्रांच्या निम्न-जातीतील समुदायाचे होते, ज्यांना सामाजिक बहिष्कृत मानले जात होते आणि त्यांना उच्च-जातीतील हिंदूंकडून भेदभाव आणि दडपशाहीचा सामना करावा लागला होता. तुकारामांचे सुरुवातीचे जीवन दारिद्र्य, आजारपण आणि वैयक्तिक शोकांतिकेने चिन्हांकित होते. त्यानी लहान वयातच त्याचे आई-वडील आणि पहिली पत्नी गमावली, ज्याचा त्याच्यावर खोलवर परिणाम झाला आणि त्याच्या जागतिक दृष्टिकोनाला आकार दिला.

आध्यात्मिक प्रबोधन आणि भक्ती चळवळ

तुकारामांच्या जीवनाला नाट्यमय वळण मिळाले जेव्हा त्यांना एक गूढ अनुभव आला ज्याने त्यांना वैष्णव परंपरेतील लोकप्रिय देवता भगवान विठ्ठलाच्या भक्तात रूपांतरित केले. त्यांनी मराठीत भक्तीगीते किंवा अभंग रचण्यास सुरुवात केली, ज्यात त्यांचे ईश्वरावरील नितांत प्रेम आणि भक्ती आणि भक्तीतून आत्मसाक्षात्काराचे त्यांचे तत्वज्ञान व्यक्त होते. तुकारामांच्या अभंगांची साधेपणा, भावनिक तीव्रता आणि वैश्विक आवाहन हे वैशिष्ट्य होते. ते लवकरच सामान्य लोकांमध्ये लोकप्रिय झाले आणि भक्ती चळवळीचा संदेश प्रसारित करण्यात मदत केली, ज्याने कठोर सामाजिक आणि धार्मिक अडथळे दूर करण्याचा आणि सर्व मानवांच्या समानतेला प्रोत्साहन देण्याचा प्रयत्न केला.

शिकवण आणि तत्वज्ञान

तुकारामांची शिकवण अद्वैतवाद किंवा अद्वैत तत्त्वावर आधारित होती, ज्यात असे मानले जाते की ईश्वर आणि वैयक्तिक आत्मा हे वेगळे अस्तित्व नसून ते एकच आहेत. ही अनुभूती मिळवण्यासाठी आणि जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्या पार करण्याचे साधन म्हणून त्यांनी भक्ती किंवा भक्तीचे महत्त्व सांगितले. तुकारामांची भक्ती ही कोणत्याही विशिष्ट स्वरूपापुरती किंवा विधीपुरती मर्यादित नव्हती तर ती ईश्वरावरील शुद्ध आणि निःस्वार्थ प्रेमाची अभिव्यक्ती होती. त्यांनी प्रचलित जातिव्यवस्था, अंधश्रद्धा आणि रूढीवादी प्रथांवर टीका केली आणि करुणा, समानता आणि न्याय या मूल्यांवर आधारित सामाजिक आणि आध्यात्मिक सुधारणांचे आवाहन केले.

प्रभाव आणि वारसा

तुकारामांचे अभंग भारताच्या विविध भागात गायले आणि पाठ केले जातात आणि अनेक भाषांमध्ये अनुवादित केले गेले आहेत. त्यांच्या कलाकृतींनी कवी, लेखक आणि संगीतकारांच्या पिढ्यांना प्रेरणा दिली आहे आणि मराठी साहित्य आणि संस्कृतीच्या विकासावर प्रभाव टाकला आहे. तुकारामांचा वारसा साहित्यिक आणि कलात्मक क्षेत्राच्या पलीकडेही पसरलेला आहे आणि समाजसुधारक आणि उपेक्षित समाजाचा आवाज म्हणून त्यांची भूमिका व्यापलेली आहे. त्यांनी यथास्थितीला आव्हान दिले आणि पीडित जनतेला आशा आणि सन्मान दिला. संघर्ष, असमानता आणि भौतिकवादाने ग्रासलेल्या आजच्या जगात तुकारामांचा वैश्विक प्रेम आणि भक्तीचा संदेश प्रासंगिक आहे.

तुकाराम बीज काय आहे?

“आम्ही जातो आमच्या गावा, आमचा रामराम घ्यावा” असं म्हणत संतश्रेष्ठ तुकोबारायांनी देहू नगरीतून सदैव वैकुंठ गमन केले. म्हणूनच हा दिवस तुकाराम बीज म्हणून आजही साजरा केला जातो.

भक्ती चळवळ म्हणजे काय?

भक्ती चळवळ ही एक अध्यात्मिक आणि सामाजिक सुधारणा चळवळ होती जी मध्ययुगीन भारतात उगम पावली आणि देवाप्रती भक्ती आणि प्रेमाच्या महत्त्वावर जोर दिला.

संत तुकाराम महाराजांचा जन्म कोठे झाला?

संत तुकाराम महाराजांचा जन्म पुण्यातील देहू गावी झाला.

संत तुकाराम जन्म ठिकाण?

देहुगाव, पुणे, महाराष्ट्र

संत तुकाराम जन्मतारीख?

संत तुकाराम महाराजांच्या जन्म तारखे विषयी इतिहासकारांमध्ये मतभेद असलेले पाहायला मिळते पण त्यांचा जन्म इसवी सन 1568 ते इसवी सन सन 1577 तर काही इतिहासकार 1608 असल्याची सांगतात.

संत तुकाराम महाराज यांना किती मुले होती?

संत तुकाराम महाराजांना दोन मुली आणि दोन मुले होती भागीरथी काशी नारायण महादेव

निष्कर्ष: संत तुकारामांचे जीवन आणि शिकवण हे भक्ती, करुणा आणि आध्यात्मिक प्रबोधनाच्या सामर्थ्याचा पुरावा आहे. त्यांनी भक्ती चळवळीच्या आदर्शांचे उदाहरण दिले आणि त्यांच्या काळातील सामाजिक आणि सांस्कृतिक परिदृश्याच्या परिवर्तनात योगदान दिले. तुकारामांचे अभंग हे केवळ साहित्यिकच नव्हे तर आपल्यातील दैवी स्फुल्लिंग जागृत करण्याची क्षमता असलेली आध्यात्मिक रत्ने आहेत. आपण या महान संताचा वारसा साजरा करत असताना, आपण त्यांचा प्रेम आणि समरसतेचा संदेश आत्मसात करण्याचा प्रयत्न करूया आणि तो आपल्या जीवनात एक मार्गदर्शक प्रकाश बनवूया.

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

संत तुकाराम महाराज माहिती Sant Tukaram Information In Marathi

sant tukaram Information In Marathi  सृष्टीसौंदर्याने नटलेला, निसर्गाचा वरदहस्त असलेला आणि अशा सर्व बाजूंनी परमेश्वराची कृपा लाभलेल्या या भागाला आणखी श्रीमंत आणि समृद्ध करत वाहते ती म्हणजे ‘इंद्रायणी’ . जी लोणावळ्यातून उगम पावून साधारण पन्नास एक मैल वाहत जाऊन भीमेला मिळते. तिचा हा प्रवास तसा छोटासाच; पण आपल्या ह्या छोट्याशा प्रवासात तिचा अवघा काठ पावन झाला आहे.

आणि अशा ह्या पावन तीरावर वसलेलं एक पुण्यभूमी म्हणजे ‘देहू’ . इथे कर कटीवरी ठेवलेल्या सावळ्या  विठू रखुमाई चे सुंदर मंदिर आहे. मंदिरासमोरून इंद्रायणी झुळूझुळू वाहताना बघून मन प्रसन्न होते. अशा ह्या पुण्यभूमी मध्ये अंबिले घराण्यात माघ शुद्ध ५, शके १५२८ (२२ जानेवारी १६०८) साली बोल्होबा आणि कनकाई च्या पोटी प्रेमळ भक्तिमार्गाची सोज्वळ पताका हाती घेवून लाखो लोकांना पांडुरंगाच्या भजनी लावणारे अलौकिक महापुरुष जन्माला आले. त्यांचे नाव म्हणजे ‘संत तुकाराम’ .(sant tukaram mahiti Marathi)

तुकाराम महाराजांची कथा (sant tukaram maharaj information in marathi)

देहू या पावन क्षेत्री, एका थोर घराण्यात संत तुकारामांसारख्या विठ्ठल-भक्ताचा जन्म झाला. पंढरपूरचा विठ्ठल हे तुकारामांचे आराध्यदैवत होते. संत तुकारामांच्या रोम रोमामध्ये पांडुरंग, पांडुरंग ध्यानी, पांडुरंग मनी, जागरथी स्वप्नी पांडुरंग अशी तुकारामांची अवस्था होती. मात्र, तुकाराम महाराज हे पहिले विठ्ठलभक्त नव्हते; तर त्यांना हा वारसा आपल्या पूर्वजांकडूनच मिळाला होता. संत तुकाराम महाराजांचे वडील बोल्होबा आणि आई कनकाई हे दोघेही मोठे विठ्ठलभक्त, पंढरपुरचे वारकरी, हरीनामाच्या स्मरणात व साधू-संतांच्या सेवेत आपले आयुष्य घालवत होते. महिन्याच्या वारीला पंढरपूरला याव, डोळे भरून पांडुरंगाला पहाव, चंद्रभागेत स्नान कराव, नगरप्रदक्षिणा घालावी हे वडिलांचे संस्कार मुलांना मिळाले होते. संत तुकारामांना दोन भावंडे होती सावजी आणि कान्होबा . तिघांनाही लहानपणापासून विठ्ठलभक्तीची आवड होती. त्यांच्या घरी शेती,गुरे, गायी, म्हशी होत्या. त्यांची राखण करण्यासाठी गडी-माणसेही होती. लहानपणीच संत तुकारामांनी नदी, नदीवर असलेला घाट, नदीच्या पाण्यात खेळणारी, मस्ती करणारी पोरे, बाजूला असलेली वड, पिंपळाची मोठमोठी झाडे या सगळ्यांशी त्यांची गाढ मैत्री झाली होती. तुकारामांचे वृक्षवेलींवर अतोनात प्रेम होतं; म्हणून तर त्यांनी पुढे –

             वृक्ष वल्ली आम्हां सोयरीं वनचरें |             पक्षी ही सुस्वरें आळविती ||   

असा अभंग रचला.

संत तुकाराम हे संत शिरोमणी नामदेवांचे अवतार. संतश्रेष्ठ नामदेवांनी शतकोटी अभंग लिहण्याचा संकल्प केला होता. घरातील सगळे १४ माणसं रात्रंदिवस अभंग लिहायला बसले स्वतः पांडुरंग लिहायला बसला. ९६ कोटी अभंग लिहून पूर्ण झाले आणि ४ कोटी अभंग अपूर्ण राहिले. ते ४ कोटी अभंग पूर्ण करण्यासाठी नामदेवांचा अवतार म्हणजे जगद्गुरू संत तुकाराम महाराज देहू मध्ये जन्माला आले. संत तुकारामांचा जन्म झाला, थोडासा कळायला लागलं आणि वडील स्वर्गवाशी झाले. सगळ्या संसाराचा बोज तुकारामांच्या शिरावर आला. पुण्याचे आप्पाजी गुळवे यांची कन्या जिजाई(आवली) हिच्याशी तुकारामांचा विवाह झाला. संत तुकारामांना चार अपत्ये होती. कन्या भागीरथी व काशी तर मुलगे नारायण आणि महादेव. तुकारामांचा परंपरागत व्यवसाय सावकारी होता. व्यापार कसा करायचा, कसा पैसा मिळवायचा, वडिलांचा व्यवसाय कसा चालवायचा याचा अनुभव नव्हता. संत तुकारामांना मोहमाया आणि ऐश्वर्यामध्ये गुरपठायचा नव्हता कारण जर तसा झाला तर देवापर्यंत पोहचता येणार नाही. म्हणूनच त्यावेळी भयानक दुष्काळ पडला असता मूर्तिमंत वैराग्य जगद्गुरू संत तुकारामांनी सर्व गावातल्या लोकांना बोलावून आपली संपत्ती वाटून टाकली, लोकांना सावकारीच्या पाश्यातून मुक्त केले. जमिनीची गहानवटीची कागदपत्रे इंद्रायणी मध्ये टाकून दिली. कर्जदारांची कर्ज माफ करणारें जगातील संत तुकाराम हे पहिले संत होय. आणि म्हणूनच संत तुकारामांना तुका आकाशाएवढा असा म्हणतात,

             अणुरेणियां थोकडा |             तुका आकाशाएवढा ||

आणि पुढे प्रवचने-कीर्तने करताना तुकारामांना अभंगांची रचना स्पुरू लागली. संत तुकारामांना प्रापंचिक जीवनात विपत्तीचे खूप तडाखे सहन करावे लागले. खूप दुखे भोगावी लागली. पण कोणत्याही परिस्थितीमध्ये त्यांनी श्रीविठ्ठलावरची आपली परमभक्ती कायम चालू ठेवत देहू गावाजवळील भंडारा डोंगरावर उपासना चालू केली आणि स्वतःचे खूप सारे साहित्य रचले. चिरंतनाचा शोध घेत असताना त्यांना साक्षात्कार झाला. आणि तेथेच परमब्रम्हस्वरूप ‘श्रीविठ्ठल’ त्यांना भेटला असे मानले जाते. संत तुकाराम हे साक्षात्कारी व निर्भीड लोककवी होते.

जे का रंजले गांजले | त्यासी म्हणे जो आपुले || तोची साधू ओळखावा | देव तेथेची जाणावा ||

वाचा समाजसुधारक सावित्रीबाई फुले यांची माहिती

अशा प्रकारचे अभंग संत तुकारामांनी (sant tukaram in marathi) जनसामान्यांना सांगून ईश्वर भक्तीचा सुगम असा मार्ग दाखवून दिला. १७ व्या शतकामध्ये सामाजिक प्रबोधनाचे मुहूर्तमेढ रोवणारे सुधारक संत म्हणून तुकाराम महाराजांचा उल्लेख करावा लागेल. संत तुकारामांनी समाजातील अंधश्रद्धा दूर करून प्रबोधन करण्याचे काम केले. भागवत सांप्रदायाचा कळस होण्याचे महादभाग्य संत तुकारामांना लाभले. महाराष्ट्राच्या हृदयात अभंगरूपाने ते स्थिरावले आहेत. अभंगासोबत त्यांनी गवळणींही रचल्या. त्यांच्या काव्यातील गोडवा व भाषेची रसाळता अतुलनीय आहे. संत तुकारामांची अभंगाची गाथा ही अखंड ज्ञानाचा स्रोत म्हणून जनसामान्यांच्या मुखात कायम आहे.

तुकाराम महाराज जीवन चरित्र (Sant Tukaram Information In Marathi)

पुण्याजवळील वाघोली गावातील रामेश्वर भट्ट यांनी तुकारामांना संस्कृत भाषेतील वेदांचा अर्थ जनसामान्यांना कळेल अशा बोली भाषेत सांगितल्यावरून त्यांना त्यांच्या अभंगाच्या गाथा इंद्रायणी नदीत बुडवून टाकण्याची शिक्षा दिली. गाथा बुडवली म्हणणार्यांना हजारोंच्या तोंडून मुखोद्गत अभंग ऐकून गाथा जिवंत असल्याचा प्रत्यक्ष अनुभव झाला. इंद्रायणी काठावर लाखोंचा जनसमुदाय गाथेतील अभंग म्हणू लागले यावेळी संत तुकारामांना जाणीव झाली की आपले अभंग, आपली गाथा बुडालेली नाही. तर ती जनसामान्यांच्या मुखामध्ये अखंड जिवंत आहे हे पाहून तुकाराम सुखावले. आणि रामेश्वर भट्ट यांनी संत तुकारामांची आरती लिहली. खऱ्या अर्थाने संत तुकाराम हे त्या काळातील लोकसंत होते.    

संत तुकाराम महाराज खऱ्या अर्थाने समाजसुधारक आहेत. त्यांनी त्यांच्या साहित्यामधून समाजातील भोळ्या समजुती, अंधश्रधा नष्ट करण्याचा प्रयत्न केला आणि ज्यामध्ये ते यशस्वी ठरले. त्यांचे अभंग मानवी जीवनाला उपकारक ठरले. जगाचा संसार सुरळीत चालवण्यासाठी संत तुकाराम यांनी आपल्या संसारातील सुख-दुखांचा त्याग केला. त्यांनी आपल्या अभंगवाणीने अखंड मानवजातीचा उध्दार केला आहे. तुकाराम महाराज हे संसारी असून सुद्धा त्यांनी आपले आयुष्य परमार्थाकडे वळवले. समाजामध्ये कोणीही गरीब असू नये अशी त्यांची धारणा होती. लौकिक अर्थाने संत तुकाराम हे ८ व्या पिढीतील नायक ठरले होते.  ज्ञानेश्वरांनी रचलेल्या भक्ती चळवळीला खऱ्या अर्थाने कळसास नेण्याचे काम हे संत तुकारामांनी केलेला आहे.

फाल्गुन वैद्य द्वितीयेला तुकारामांचे सदेह वैकुंठ-गमन झाले, असे मानले जाते. आणि हा दिवस ‘ तुकाराम बीज ’ म्हणून ओळखला जातो. 

तुकाराम महाराजांचे बारा अभंग (Sant Tukaram Abhang In Marathi)

खरच वारकरी थोर समाजसुधारक संत तुकाराम महाराज खूपच छान अस व्यक्तिमत्व होत ते आता नसलेतरीही त्याच्या कीर्ती आपल्यामध्ये जिवंत आहेत. लवकरच आम्ही आपल्यासाठी संत तुकाराम महाराजांचे बारा अभंग व त्यांचे अर्थ घेऊन येणार आहोत.

आम्ही दिलेल्या माहितीमध्ये काही चुकीचे आढळल्यास आपण तत्काळ आम्हाला comment box आणि email लिहून कळवावे तुम्ही दिलेली माहिती योग्य असल्यास आम्ही त्यामध्ये नक्की बदल करू.

मित्रानो तुमच्याकडे जर थोर वारकरी संत तुकाराम महाराज यांच्याबद्दल अधिक माहिती असेल तर आम्हाला कंमेंट बॉक्स मध्ये कळवा आम्ही ते या sant tukaram Information In Marathi in short या article मध्ये upadate करू, मित्रांनो हि sant tukaram maharaj Information In Marathi माहिती जर तुम्हाला आवडली असेल तर तुमच्या मित्र मंडळींमध्ये Share करायला विसरू नका धन्यवाद अधिक माहितीसाठी भेट द्या : इनराठी.नेट

Share this:

2 thoughts on “संत तुकाराम महाराज माहिती sant tukaram information in marathi”.

खूप सुंदर पद्धतीने संत तुकाराम महाराजांची माहिती लिहलेली आहे! छान पोस्ट !

प्रतिसादाबद्दल धन्यवाद ..!

Leave a Comment उत्तर रद्द करा.

पुढील वेळेच्या माझ्या टिप्पणी साठी माझे नाव, ईमेल आणि संकेतस्थळ ह्या ब्राउझरमध्ये जतन करा.

Notify me of follow-up comments by email.

Notify me of new posts by email.

संत तुकाराम विषयी संपूर्ण माहिती । Sant Tukaram Information in Marathi

आपल्या भारत देशात अनेक संत, महान पुरुष होऊन गेले. त्यांपैकी स्वतःची वारकरी प्रांतात वेगळीच ओळख निर्माण केलेले थोर संत म्हणजे संत तुकाराम.

संत तुकाराम हे सतराव्या शतकातील वारकरी प्रांतातील एक महान संत होऊन गेले. संत तुकाराम यांचा जन्म वसंत पंचमीला- माघ शुद्ध पंचमीला देहू या गावात झाला.

Table of Contents

संत तुकाराम हे पंढरपूरच्या विठ्ठल / विठोबा या देवाचे भक्ती करतात म्हणून त्यांना विठ्ठलाचे आराध्य दैवत सुद्धा म्हणतात. तसेच वारकरी तुकारामांना ” जगद्गुरु” या नावाने ओळखत. म्हणून सर्व वारकरी आजही कीर्तन किंवा प्रवचनाच्या शेवटी-

” पुंडलिक वरदे हरी विठ्ठल,

श्री ज्ञानदेव तुकाराम,

पंढरीनाथ महाराज की जय,

जय सद्गुरू तुकाराम महाराज की जय “

अशा प्रकारे संत तुकारामाचे नाव घेत जयघोष करतात व या जयघोषातून संत तुकाराम महाराजांची आठवण करतात संत तुकाराम हे अनेक अभंग सुद्धा करीत त्यांचे अनेक अभंग आणि कीर्तन प्रसिद्ध आहेत. त्यातील एक अभंग आजही खूप प्रसिद्ध आहे तो म्हणजे,

” जे का रंजले गांजले, त्यांसी म्हणे जो आपुले ।।

तो ची साधू ओळखला, देव तेथेची जाणावा ।।”

या अभंगा मधून संत तुकारामांनी एक सुयोग्य मार्ग दाखविला आहे. जो व्यक्ती गोर, गरिबांना जवळ घेऊन त्यांची सेवा करतो तोच व्यक्ती खरा साधू असतो आणि अशा व्यक्तीपाशी देवाचा वास असतो.

अशा प्रकारे संत तुकारामांनी ईश्वर भक्तीचा योग्य मार्ग दाखविला आणि वारकरी संप्रदायाचे अखंड ज्योत निर्माण केली. सतराव्या शतकामध्ये संत तुकारामांनी समाजाला एक सुयोग्य आणि अचूक मार्गदर्शन करण्याचे काम त्यांच्या अभंग आणि कीर्तनांतून केले. थोडक्यात सांगायचे झाले तर तुकारामांनी समाज प्रबोधनाचे महत्त्वाचे काम केले.

संत तुकारामांचा जन्म :

संत तुकारामांचा जन्म वसंत पंचमीला- शुद्ध पंचमीला म्हणजे 22 जानेवारी 1608 मध्ये देहू या गावात झाला. संत तुकारामांचे संपूर्ण नाव हे ” तुकाराम बोल्होबा अंबिले ” असे होते. त्यांचे मूळ घराणे मोरे होते.

संत तुकारामांच्या कुळातील सर्व लोक पंढरपूर ची यात्रा म्हणजे वारी मध्ये जात होते. संत तुकारामांची आई कनकाई आणि वडील बोल्होबा यांच्या सहवासात गेले.

परंतु तुकाराम जेव्हा 18 वर्षाचे होते तेव्हा त्यांच्या आई- वडिलांची मृत्यू झाली. त्यांना सावजी हा मोठा भाऊ आणि कान्होबा हा धाकडा भाऊ होता. मोठा भाऊ सावजी हा वृत्तीने विरक्त, क्रूर होता. म्हणून घराची संपूर्ण जबाबदारी तुकारामांवर होते. कमी वयातच तुकारामांचा विवाह पुण्याचे आप्पाजी गुळवे यांची कन्या जिजाबाई विषय झाला.

संत तुकारामांचे जीवन :

संत तुकारामांचे जीवन हे अनेक कठीण परिस्थितींत मध्ये गेले. वयाच्या 18 वर्षे त्यांच्या आई वडिलांचा मृत्यू झाला. मोठा भाऊ तीर्थ ला निघून गेला.

त्या वेळी देशात मोठा दुष्काळ पडला होता. त्या दुष्काळा मध्येच त्यांची पहिली पत्नी आणि मुलाची भूखे मुळे मृत्यू झाला. काही काळानंतर त्यांचा विवाह जिजाबाई या मुलीशी झाला. तुकारामांची दुसरी पत्नी म्हणजे जिजाबाई स्वभावाने खूप कर्कश होती.

संत तुकारामांचे हळू- हळू प्रपंचा मधून दुर्लक्ष होऊ लागले. आणि ते सांसारिक सुखां पासून दूर झाले. मनाला शांती मिळवण्यासाठी तुकाराम देहू गावाच्या जवळ असलेल्या भावनाथ पहाडी वर जाऊन भगवान विठ्ठलाचे नामस्मरण करीत.

चिंता रंजनाचा शाश्वत शोध घेत असताना तुकारामांना साक्षात्कार झाला. आणि तेथेच त्यांना परब्रह्म स्वरूप श्रीविठ्ठलाचे दर्शन झाले असे मानले जाते.

संत तुकारामांचा व्यवसाय :

संत तुकारामांचा व्यवसाय हा परंपरागत आलेल्या सावकारीचा होता. परंतु भीषण पडलेल्या दुष्काळा मुळे त्यांनी सर्व कुळांना त्यांच्या सावकारीतून मुक्त केले.

व जमीन घाण ठेवल्याची सर्व कागद पत्रे इंद्रायणी नदीत टाकून दिली. विठ्ठल भक्तीत लीन झाल्याने त्यांना अभंगाची रचना ही प्रवचन आणि कीर्तनांमधून मिळाली. संत तुकाराम हे साक्षात्कारी व निर्भीड बंडखोर संत कवी होते.

संत तुकारामांचे शिक्षण :

संत तुकाराम महाराजांचे शिक्षण हे त्या काळातील संस्कृत आणि प्रतिष्ठित घराण्यातील व्यक्तीप्रमाणे झाले होते. घरचा व्यवसाय सांभाळण्याचे दृष्टी कोणातून लेखन- वाचन जमाखर्च यांचे शिक्षणही तुकारामांना मिळाले होते. साहित्यात आणि संस्कृत- प्राकृत ग्रंथांच्या व्यापक अध्ययनाची आणि सखोल व्यासंगाचीअनेक प्रमाणे मिळतात.

त्यांच्या काही अभंगातून असे दिसते की त्यांना, भक्ति मार्गात असताना पातंजल योग मार्गाचा शोध लागला होता. त्यांच्या मालकीचे पांडुरंग मंदिर असल्याने त्या मंदिरात होणारी रोजची भजने, कीर्तने आणि पुराणे ऐकून संत तुकारामांना लहान वयातच बहुश्रुतपणा आणि विठ्ठला बद्दल आपुलकी आलेली होती.

काही काळा नंतर पुढे ध्यान, भक्ती, वैराग्य आणि परिपक्वता आल्यानंतर वेद रहस्याचा आपल्या वाणीवर विविध विविध रूपे प्रकट होतात ही कल्पना तुकारामांना आली. वेदांचा अर्थ आम्हा सीच आढावा असे ते आत्मविश्वासाने सर्वांना सांगू लागले.

संत तुकारामांचे साहित्य :

संत तुकारामांचे साहित्या मध्ये खूप महत्त्वाचे स्थान आहे. मराठी साहित्यात संत तुकारामांचे अभंग गाथेचे पहिले स्थान मिळवले आहे. संत तुकारामांचे चार हजार अभंग आजही उपलब्ध आहेत.

संसारातील काही प्रसंग, जीवनात आलेले वेगवेगळे अनुभव या बरोबरच गोपाल कृष्णाच्या बालक्रीडा, विराण्या ब्रह्म, तत्त्वाचे साक्षात्कार यांचेही अभंग रूप वर्णन त्यांच्या जाती आढळतात. संत तुकारामांनी त्यांच्या साहित्यातून समाजाला सुयोग्य मार्ग दाखविला.

तसेच संत तुकारामांना महाराष्ट्रातील भागवत धर्माचा पाया उभारले आणि तुकारामांनी वरचा कळस चढविला असे म्हणतात. संत तुकारामांच्या शैलीचे सूत्र उपयुक्त अभंगातून बोलून दाखवले आहे. आपल्या जीवनातून आणि अभंगातून शुद्ध परमार्थाच्या स्थापनेचे कार्य त्यांनी चालू ठेवले.

संत तुकारामांची शिकवण :

संत तुकारामांनी सांगितले आहे की, सर्व मनुष्य हे ईश्वराची मुले आहेत म्हणून सर्वजण एक समान आहेत. संत तुकाराम द्वारा ‘ महाराष्ट्र धर्माचा ‘ प्रचार झाला. त्यांचा सिद्धांत भक्ती आंदोलनाने प्रभावीत झाले. महाराष्ट्र धर्माचे तत्कालीन सामाजिक विचारधारा वर याचा खूप मोठा प्रभाव झाला.

जाती आणि वर्ण व्यवस्था मधील वाद कमी करण्यामध्ये अजून यशस्वी झाले नसताना सुद्धा संत तुकारामांच्या समानतेच्या सिद्धांतामुळे हळू- हळू वर्ण व्यवस्था मध्ये सुधारणा झाली. महाराष्ट्र धर्माचा उपयोग श्रीमंत छत्रपती शिवाजी महाराजांनी सर्व जातींना एकत्र ठेवण्यासाठी केला.

संत तुकारामांचा शेवट :

संत तुकारामांना वयाच्या 40 व्या वर्षी हे जग सोडावे असे वाटू लागले. आणि वयाच्या 42 व्या वर्षी त्यांनी निर्णय केला. फाल्गुन वद्य तृतीयेला म्हणजेच 9 मार्च 1650 हा दिवस त्यांचा निर्णय दिवस म्हणून ओळखला जातो. संत तुकाराम महाराज विमानात बसून सदेह वैकुंठास गेले असे चरित्र ग्रंथात आणि कथा कीर्तनात सांगितली जाते.

ये निबंध देखील अवश्य वाचा :-

• वाचाल तर वाचाल मराठी निबंध
• ग्लोबल वॉर्मिंग चे दुष्परिणाम निबंध मराठी
• सोशल मीडिया वर निबंध मराठी
• गाय वर मराठी निबंध
• रक्षा बंधन माहिती मराठी

धन्यवाद मित्रांनो !

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

• Choose your language
• धर्म संग्रह
• महाराष्ट्र माझा

मराठी ज्योतिष

• ग्रह-नक्षत्रे
• पत्रिका जुळवणी
• वास्तुशास्त्र
• दैनिक राशीफल
• साप्ताहिक राशीफल
• जन्मदिवस आणि ज्योतिष
• लव्ह स्टेशन
• मराठी साहित्य
• मराठी कविता

अयोध्या‍ विशेष

• ज्योतिष 2021
• पोथी आणि पुराण
• 104 शेयरà¥�स

संबंधित माहिती

• श्री रामाचे अभंग मोक्षोपाय
• श्री नवनाथ भक्तिसार कथामृत संपूर्ण अध्याय (१ ते ४०)
• श्री गोरक्ष किमयागिरी प्रवाह संपूर्ण भाग (१ ते १२)
• श्री दत्त विजय संपूर्ण
• श्रीरामविजय संपूर्ण अध्याय (१ ते ४०)

संत तुकाराम गाथा संपूर्ण ४५८३ अभंगांची गाथा

• वेबदुनिया वर वाचा :
• मराठी बातम्या

Indira Ekadashi 2024: इंदिरा एकादशीला या वस्तू दान करा! भगवान विष्णूंसोबत पितरांचा आशीर्वाद मिळेल

भारतातील पाच प्रसिद्ध दुर्गा मंदिर

आरती शनिवारची

Surya Arghya शनिवारी सूर्यदेवाला जल अर्पण करावे की नाही?

नवरात्रोत्सव 2024 : उपवास रेसिपी सीताफळ खीर

अधिक व्हिडिओ पहा

Navratri 2024 : महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध जागृत देवी मंदिरे

Ekadashi Shradh 2024 पितरांच्या उद्धारासाठी एकादशी श्राद्ध नक्की करावे, सद्गती मिळेल

घरात कटकटी होत आहेत? तर हे 5 प्रभावी उपाय नक्की करून पहा

कोणी मनुका खाऊ नये? या लोकांनी रिकाम्या पोटी किशमिश खाल्ल्यास समस्या वाढू शकतात

केवळ फायदेच नाही, अंडी खाल्ल्याने होऊ शकतात आरोग्याला हे 6 नुकसान

• मराठी सिनेमा
• क्रीडा वृत्त
• शेड्‍यूल/परिणाम
• आमच्याबद्दल
• जाहिरात द्या
• आमच्याशी संपर्क साधा
• प्रायव्हेसी पॉलिसी

Copyright 2024, Webdunia.com

संत तुकाराम महाराज संपूर्ण माहिती | Sant Tukaram Information in Marathi

By Abhishek Patel

November 9, 2023

Sant Tukaram Information in Marathi:-  संत तुकाराम महाराज यांची संपूर्ण माहिती – आपले महाराष्ट्र राज्य हे संतांची भूमी, कर्मभूमी म्हणून ओळखले जाते. महाराष्ट्र राज्यामध्ये विविध संत होऊन गेले. ज्यामध्ये संत तुकाराम, संत एकनाथ, मुक्ताबाई, ज्ञानेश्वर, बाळूमामा, यांसारख्या विविध महान संतांची स्तुती करणे व त्यांचे कार्य शब्दांमध्ये सांगणे अशक्य आहे.

संत तुकाराम महाराजांनी विविध अभंगांची रचना करून सामान्य लोकांपर्यंत परमेश्वराची भक्ती कशी करावी ? याचा अगदी साध्या सोप्या पद्धतीने उल्लेख त्यांच्या अभंगातून केलेला आहे. आजच्या या लेखाद्वारे आम्ही आपणास संत तुकाराम महाराजांबद्ल माहिती दिली आहोत. हा लेख तुम्ही सविस्तर वाचावा.

Table of Contents

संत तुकाराम महाराज माहिती मराठी | sant tukaram information in marathi.

छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळातील संत तुकाराम महाराज हे एक थोर समतावादी संत म्हणून नावाजले होते. त्यांना लाभलेल्या अत्यल्प आयुष्यामध्ये, संत तुकाराम महाराजांनी विविध प्रकारची कार्ये करून व पांडुरंगाची भक्ती करून हजारो लोकांच्या मनामध्ये स्थान प्राप्त केलेले आहे.

संत तुकाराम महाराज यांचा जीवन परिचय

संत तुकाराम महाराज यांचे प्रारंभीक जीवन

संत तुकाराम हे पांडुरंगाचे मोठे भक्त होते. त्यांचा जन्म पुणे जिल्ह्यामधील, खेड्या तालुक्यातील देहु या छोट्याशा गावामध्ये झाला. दि. २२ जानेवारी १६०८ मध्ये तुकाराम महाराजांनी महाराष्ट्रातील भूमीवर जन्म घेऊन, महाराष्ट्र भूमी धन्य केली.

तुकाराम महाराजांचे वडील हे बोल्होबा, तर आईचे नाव कनकाई असे होते. संत तुकाराम हे अत्यंत लोकप्रिय संत असून, त्यांचे आठवे पूर्वज होते, विश्वंभर बाबा हे ज्ञानेश्वर महाराजांच्या काळातील एक मोठे साधू मानले जात असत.

संत तुकाराम महाराजांचा जन्म हा एका क्षत्रिय समाजामध्ये झाला असून, ते स्वतःला शूद्र, कुणबी, समजत. त्यांना त्यांच्या क्षत्रिय कुलाचा अभिमान नव्हता. त्या काळामध्ये मोठ्या प्रमाणात जातींमध्ये असमानता, व वर्णांमध्ये मतभेद होते.

संत तुकाराम यांचा जातीव्यवस्था व वर्णांच्या मतभेदावर अजिबात विश्वास नव्हता. “यारे यारे लहान थोर, याती भलती नारी नर” असे त्यांच्या अभंगाद्वारे म्हणणारे संत तुकाराम हे प्रत्येक लोकांमध्ये समान भाग पाहणारे एक महान पुरुष होते.

संत तुकाराम महाराजांचे वैवाहिक जीवन

संत तुकाराम महाराजांचा विवाह हा लोहगाव या ठिकाणी पार पडला. संत तुकारामांच्या पत्नीचे नाव रुक्मिणी असे होते. लोहगाव संत तुकाराम महाराजांचे आजोळ होते. व तीच सासरवाडी सुद्धा झाली. संत तुकाराम हे विठ्ठल भक्त असल्यामुळे, (Sant Tukaram Information in Marathi) त्यांना विठ्ठलाचे कीर्तन करणे व लोकांमध्ये विठ्ठल भक्ती जागवणे खूप आवडायचे. यामुळे ते स्वतःच्या आजोळी अर्थात सासरवाडीत सुद्धा अनेक कीर्तने करत, रुक्मिणी हिलाच रुखुमाई या नावाने ओळखले जात होते. ही तुकाराम महाराजांची पहिली पत्नी होती.

काही कारणास्तव, रुक्मिणीचा अकस्मात मृत्यू झाला. व तिच्या पहिल्या मुलाचा म्हणजेच तुकाराम महाराजांच्या पहिल्या मुलाचा संतू नावाचा मुलगा याचा सुद्धा अकाली मृत्यू झाला. या दुःखाने महाराज व्याकूळ झाले. तुकाराम महाराजांच्या कुटुंबाने त्यांचे दुसरे लग्न लावून दिले. त्यांच्या दुसऱ्या पत्नीचे नाव जिजाई असे होते.

जिजाई ही पुणे जिल्ह्यामधील खेडच्या आप्पाजी गुळवे यांची कन्या होती. जिजाईचे नाव अवलाई असे होते. दुसऱ्या लग्नानंतर संत तुकाराम महाराजांना महादेव, विठोबा, नारायण, काशी, भागीरथी, गंगा, अशी सहा मुले झाली.

श्री संत तुकाराम महाराज यांची संपूर्ण माहिती

संत तुकाराम हे इ.स.च्या सतराव्या शतकातील एक वारकरी संत – कवी होते. त्यांंचा जन्म देेेहु या गावात वसंत पंचमीला-माघ शुद्ध पंचमीला झाला. पंढरपूरचा विठोबा हे तुकारामांचे आराध्यदैवत होते. तुकारामांना वारकरी ‘जगद्‌गुरू’ म्हणून ओळखतात. वारकरी संप्रदायातल्या प्रवचन व कीर्तनाच्या शेवटी – ‘पुंडलीक वरदे हरी विठ्ठल, श्री ज्ञानदेव तुकाराम, (Sant Tukaram Information in Marathi) पंढरीनाथ महाराज की जय, जगद्गुरू तुकाराम महाराज की जय’ असा जयघोष करतात. जगद्गुरू तुकाराम लोककवी होते. ‘जे का रंजले गांजले! त्यासी म्हणे जो आपुले तोचि साधू ओळखावा! देव तेथेची जाणावा!’ अशा प्रकारचे अभंग संत तुकाराम महाराजांनी जनसामान्यांना सांगून ईश्वर भक्तीचा सुगम मार्ग दाखवला. वारकरी संप्रदायाची अखंड परंपरा त्यांनी निर्माण केली. सतराव्या शतकामध्ये सामाजिक प्रबोधनाचे मुहूर्तमेढ रोवणारे सुधारक संत म्हणून तुकाराम महाराजांचा उल्लेख केला जातो. तुकाराम महाराज वास्तववादी निर्भीड आणि वेळप्रसंगी समाजातील दांभिकपणावर रोखठोक शब्दांमध्ये प्रहार करणारे संत होते. महाराष्ट्राच्या भूमीमध्ये या काळात अनागोंदी निर्माण झालेली होती. अशा काळात संत तुकारामांनी आपल्या साहित्यातून व कीर्तनांतून समाजाला अचूक मार्गदर्शन करण्याचे कार्य केले.

तुकाराम महाराज हे साक्षात्कारी व निर्भीड संत कवी होते. वेदान्त तुकोबांच्या अभंगवाणीतून सामान्य जनांपर्यंत प्रवाहित झाला. ‘अभंग म्हटला की तो फक्त तुकारामाचाच’ एवढी लोकप्रियता त्यांच्या अभंगांना मिळाली. संत तुकारामांची भावकविता म्हणजे अभंग, हे अभंग महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक परंपरेचे महान द्योतक आहेत. वारकरी, ईश्र्वरभक्त, साहित्यिक, अभ्यासक व सामान्य रसिक आजही त्यांच्या अभंगांचा अभ्यास करतात. त्यांचे अभंग खेड्यांतील अशिक्षित लोकांच्याही नित्य पाठांत आहेत.

भागवत धर्माचा कळस होण्याचे महद्‌भाग्य त्यांना लाभले. महाराष्ट्राच्या हृदयात अभंगरूपाने ते स्थिरावले आहेत. त्यांच्या अभंगांत परतत्त्वाचा स्पर्श आहे. मंत्रांचे पावित्र्य शब्दकळेत पाझरते. त्यांची प्रत्यक्षानुभूती त्यांच्या भावकाव्यात आहे. त्यांच्या काव्यातील गोडवा व भाषेची रसाळता अतुलनीय आहे. संत तुकाराम महाराजांनी आपल्या अभंगलेखनाबरोबरच गवळणीही रचल्या आहेत.

संत तुकारामांच्या अभंगाचा अनेकांनी अनेक अंगानी अभ्यास करून त्यांचे सौंदर्य उलगडण्याचा प्रयत्न केला आहे. महाराजांची गाथा ही अखंड ज्ञानाचा स्रोत म्हणून जनसामान्यांच्या मुखांमध्ये कायम आहे. गाथा बुडवली म्हणणाऱ्यांना जनसामान्यांच्या तोंडून मुखोद्गत अभंग ऐकून गाथा जिवंत असल्याचा प्रत्यक्ष अनुभव झाला. इंद्रायणी नदीच्या काठावर लाखोंचा जनसमुदाय गाथेतील अभंग म्हणू लागले यावेळी तुकाराम महाराजांना जाणीव झाली की आपले अभंग, (Sant Tukaram Information in Marathi) आपली गाथा बुडालेली नाही. तर ती जनसामान्यांच्या मुखांमध्ये अखंड जिवंत आहे. आपल्या कार्याची ही खरी यथोचित पावती आहे. खऱ्या अर्थाने संत तुकाराम हे या काळातील लोक संत होते. बहुजन समाजाला जागृत करून देवधर्म यासंबंधी मते लोकांना पटवून देण्यामध्ये ते यशस्वी ठरले.

देव धर्मातील अनागोंदी त्याचप्रमाणे भोळ्या समजुती प्रयत्नपूर्वक नष्ट करण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला. समाजमनावरील अंधश्रद्धेचा पगडा दूर करून लोकांना नवा धर्म, नवी भाषा देण्याचं काम संत तुकारामांनी केले. संत तुकारामांचे धर्मक्रांतीचे समाज प्रबोधन आजही समाजाला मार्गदर्शक ठरलेले आहे. त्यांचे अभंग मानवी जीवनाला उपकारक ठरले आहेत लौकिक अर्थाने संत तुकाराम हे आठव्या पिढीतील नायक होते. (Sant Tukaram Information in Marathi) वि.का. राजवाडे यांनी संत चळवळीवर काही प्रमाणात टीका केलेली आहे. संत चळवळीच्या संदर्भामध्ये ते लिहितात, “संतांच्या संत चळवळीने महाराष्ट्र तीन शतके अपंग होऊन राहिला मात्र याला अपवाद संत रामदास हे होय” ज्ञानदेवांनी रचलेल्या भक्ती चळवळीला खऱ्या अर्थाने कळसास नेण्याचे काम हे संत तुकारामांनी केलेला आहे.

तुकाराम महाराजांचा दानशूरपणा

पुढील तीन वर्षांमध्ये म्हणजेच १६२९, १६३०, व १६३१ च्या काळात मोठा दुष्काळ पडला. या दुष्काळामध्ये लोकांची अन्नान दशा झाली. लोक अन्नासाठी इकडे तिकडे फिरू लागली. संत तुकाराम महाराज हे खूप करुणामय व उदार व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांनी स्वतःकडील संपत्ती लोकांना वाटून टाकली.

स्वतःकडे असलेली गहाण खते, इंद्रायणी नदीमध्ये सोडून लोकांना संत तुकाराम महाराजांनी कर्जमुक्त केले. संत तुकाराम महाराजांच्या पहिल्या पत्नीचा व मुलाचा मृत्यू व अचानक येणाऱ्या दुष्काळामुळे संत तुकाराम महाराजांचे मन अगदी व्याकुळ झाले, जगामध्ये जर खरच देव आहे तर जगावरती एवढे मोठे दुःख का येते ? असा प्रश्न संत तुकाराम महाराजांना पडायचा. (Sant Tukaram Information in Marathi) व यामुळे संत तुकाराम गहन विचार करू लागले, व तिकडच्या जवळच्या भामचंद्र डोंगरावर संत तुकाराम महाराजांनी तपस्या सुरू केली, परमेश्वराचा धावा करून ते विठ्ठलाची आराधना करू लागले. याच भामचंद्र डोंगरावर संत तुकाराम महाराजांना विठ्ठलाचे दर्शन झाले.

तुकाराम महाराज यांचे आध्यात्मिक जीवन

संत तुकाराम हे लहानपणापासूनच अतिशय हुशार व चतुर होते. त्यांचे आई वडील संत तुकाराम महाराजांना त्यांच्या घरीच उत्तम प्रकारे शिक्षण देत असत. तुकाराम महाराजांनी हिंदू धर्मातील प्रमुख ग्रंथांचा अभ्यास स्वतःच्याच घरी राहून केला. व धर्मातील ज्ञान अर्जित केले.

तुकाराम महाराजांना अभंग रचना करणे खूप प्रिय होते. त्यांनी अभंग रचना करण्याची सुरुवात केली. त्यांचे स्वतःचे विठ्ठल मंदिर होते. त्या मंदिराची दुरुस्ती करून, मंदिर नवीन बनवले. मंदिरामध्ये स्वतःचे कीर्तन करू लागले, व स्वतः लिहिलेले अभंग मंदिरामध्ये गाऊ लागले.

भागवत संप्रदायाचे तत्त्वज्ञान, लोकांसमोर व वारकऱ्यांना अति सोप्या पद्धतीने व सखोल भाषेमध्ये ते समजावू लागले. यामुळे संत तुकाराम महाराजांची प्रतिमा जनसामान्यांच्या मनामध्ये घर करून गेली.

संत तुकाराम महाराजांचे शिष्य

संत तुकाराम महाराजांचे अनेक शिष्य होते. त्यांनी कधीही जात किंवा लिंग हे त्यांचे शिष्य होण्याचे पात्र मानले नाही. त्यांचे शिष्य विविध जातीतील होते. नवजी माळी, संत निळोबा , संत बहिणाबाई, भगवानबाबा, गावनरशेट वाणी, संताजी जगनाडे, शिवबा कासार, बहिणाबाई पाठक आणि महादाजीपंत कुलकर्णी हे त्यापैकी काही.

बहिणाबाई पाठक या त्यांच्या प्रसिद्ध शिष्यांपैकी एक होत्या. ती ब्राह्मण जातीची होती. (Sant Tukaram Information in Marathi) एकदा, तिला एक दृष्टी आली ज्यामध्ये तिने संत तुकारामांना आपले गुरू म्हणून स्वीकारले, परंतु संत तुकारामांचे शत्रू असलेल्या मंबाजीने या कल्पनेला विरोध केला. तिने तुकाराम महाराजांची शिष्या होण्याचा निर्णय घेतल्यास तिला हाकलून देण्याची धमकीही दिली. काही ब्राह्मण संत तुकारामांना शूद्र मानत.

गाथा नदीतून बाहेर आली

तुकाराम महाराजांनी आपल्या कवितेतून समाजातील सामर्थ्यवान लोकांवर प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष टीका केली होती. त्यामुळे त्यांना धार्मिक न्यायालयात हजर राहण्यास सांगण्यात आले होते. धर्माविरुद्ध वर्तन केल्याबद्दल त्याला दोषी ठरवण्यात आले आणि त्याची शिक्षा म्हणून त्यांचे साहित्यिक कार्य नदीत बुडविण्यास सांगण्यात आले. दंतकथेनुसार, त्यांनी आपले साहित्यिक काम बुडवल्यानंतर, (Sant Tukaram Information in Marathi) बरेच दिवस खाणे बंद केले. काही दिवसांनंतर, त्यांची साहित्यकृती चमत्कारिकरित्या कोणत्याही नुकसानाशिवाय नदीतून बाहेर आली. असे सांगितले जाते.

संत तुकाराम महाराज अभंग आणि अर्थ

इतक्या स्पष्ट व सखोल शब्दांमध्ये संत तुकाराम महाराजांनी, त्या काळाच्या कर्मठ लोकांवर टीका केली. या वेदांचा उल्लेख करून, संत तुकाराम जनांपर्यंत त्यांच्या लोकभाषेमध्ये स्पष्ट शब्दात जनजागृती करत आहेत, ही गोष्ट त्या काळातील ब्राह्मण समाजातील काही कपटी लोकांना अजिबात आवडत नव्हती.

संत तुकाराम हे लोकांमध्ये इतके प्रसिद्ध झाले होते की, त्यांची कीर्ती ही एखाद्या मधुर संगीता प्रमाणे सर्वत्र पसरत होती. व त्यांचा तुकाराम महाराजांची किर्ती शिवरायांच्या कानी सुद्धा पोहोचली.

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी संत तुकारामांना द्रव्य व पोशाख इत्यादी भेटवस्तू पाठवल्या, परंतु संत तुकाराम महाराजांना सोन्याची हाव नव्हती, ते स्पष्ट शब्दात बोलले की, मला सोन्याची हाव नाही. सोने हे माझ्यासाठी माती समान आहेत. (Sant Tukaram Information in Marathi) या सोन्याचा तुम्ही वापर आवश्यक गरजू गोरगरिबांच्या कल्याणासाठी करावा. असे उत्तर संत तुकाराम महाराजांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांना दिले. त्यामुळे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मनात संत तुकाराम महाराजां बद्दल आदर हा अधिकच वाढला.

संत तुकाराम महाराजांनी एकापेक्षा एक नितांत सुंदर अभंग रचले आहे. तुकाराम महाराजांना वारकरी जगद्गुरु म्हणून सुद्धा प्रसिद्धी मिळाली आहे. आपल्या महाराष्ट्राचे आराध्य दैवत जनतेच्या मनामधील एक लोकप्रिय राजा छत्रपती शिवाजी महाराज संत तुकाराम महाराजांना त्यांचे गुरु मानत असत.

संत बहिणाबाई तुकाराम महाराजांच्या शिष्या होत्या. संत तुकाराम महाराजांनी “तुकाराम गाथा” लिहिली. या गाथेमध्ये त्यांनी पाच हजारापेक्षा जास्त अभंग लिहिले. विठ्ठल हे तुकारामांचे आराध्य दैवत होते. लोकांमध्ये विठ्ठल भक्ती जागरूक करण्यासाठी त्यांनी समाजामध्ये अनेक उपदेशपर उपदेशपर अभंग व कीर्तने रचली.

तुकाराम महाराज यांनी त्यांच्या कुशाग्र बुद्धीच्या बळावर, विविध अभंग रचना रचल्या. त्यांच्या अभंगामधील गोडवा, मधुरता ही असाधारण होती. त्यांचे अभंग म्हणजे विठ्ठलाचे दर्शन त्यांच्या अभंगामधून घडून येत असे. (Sant Tukaram Information in Marathi) वारकरी संप्रदायाची अखंड परंपरा संत तुकाराम यांनीच सुरू केली. सतराव्या शतकामध्ये सामाजिक प्रबोधनाची एक लोकप्रिय मुहूर्तमेढ संत तुकाराम महाराजांनी रोवली. त्या काळामध्ये समाजामध्ये पसरलेली अंधश्रद्धा दूर करून, समाजाला एका योग्य मार्गावर आणण्याचे महत्त्वपूर्ण व असाधारण कार्य संत तुकाराम महाराजांनी केले.

संत तुकाराम हे उदार व्यक्तिमत्व होते. करुणामय होते. त्यामुळे ते स्वतःपेक्षा जास्त इतरांचा विचार करत, इतरांच्या कल्याणाकडे कायम तत्पर असत. फाल्गुन वैद्य द्वितीयेला संत तुकाराम महाराज हे विठ्ठल चरणी लिन झाले. म्हणजेच वैकुंठ ध्यान पावले. हा दिवस “तुकाराम बीज” म्हणून ओळखला जातो.

तुकाराम महाराज हे अतिशय लोकप्रिय प्रसिद्ध संत होते. त्यांच्या जीवनावर आधारित विविध पुस्तके, मालिका, चित्रपट सुद्धा लोकप्रिय झाले. लोकांमध्ये संत तुकाराम महाराजांचे अभंग एक नवीन दिशा उत्स्फूर्तता व प्रेरणा प्रदान करते.

त्यांचा मृत्यू हा वादग्रस्त विषय ठरला आहे. वारकरी संप्रदायाच्या बहुतेक अनुयायांचा असा विश्वास आहे की भगवान विष्णूने त्यांच्यासाठी विमान पाठवले आणि त्यांना वैकुंठाला नेले. (Sant Tukaram Information in Marathi) पण काही जाणकारांचे मत आहे की, ते त्याकाळी बलाढ्य लोकांवर कठोर शब्दांत टीका करत असल्यामुळे त्याची हत्या झाली.

त्यांचे एक वंशज श्रीधर महाराज सांगतात की, संत तुकाराम इंद्रायणी नदीच्या काठी कीर्तन करीत होते. त्याने आपल्या 14 सहकारी वारकऱ्यांना सांगितले की ते वैकुंठाला जाणार आहे आणि त्यांनीही आपल्यासोबत यावे. ते त्यांना मिठी मारून गायब झाला. ही घटना बहुधा 9 मार्च 1650 रोजी घडली असावी.

संत तुकाराम महाराजांच्या जीवनातील घटना

संत तुकाराम महाराजांच्या नावावरून ठेवण्यात आलेल्या ठिकाणांची नावे.

• तुकाराम नगर (तळेगाव दाभाडे पुणे)
• तुकाराम वाडी (डोंबिवली पूर्व) तुकाराम वाडी (पेण कोकण)
• तुकाराम नगर (पिंपरी पुणे)
• तुकाराम वाडी (जळगाव)
• तुकाराम उद्यान (निगडी पुणे)
• तुकाराम नगर (खराडी पुणे)
• संत तुकाराम कॅन्सर हॉस्पिटल (संत तुकाराम चौक अकोला)

संत तुकाराम महाराजांचे बारा अभंग

१) सदा माझे डोळे जडो तुझे मूर्ती । रखुमाईच्या पती सोयरिया ॥१॥गोड तुझें रूप गोड तुझें नाम । देईं मज प्रेम सर्व काळ ॥ध्रु.॥विठो माउलिये हा चि वर देईं । संचरोनि राहीं हृदयामाजी ॥२॥तुका म्हणे कांहीं न मागे आणीक । तुझे पायीं सुख सर्व आहे ॥३॥

२) कर कटावरी तुळसीच्या माळा । ऐसें रूप डोळां दावीं हरी ॥१॥ठेविले चरण दोन्ही विटेवरी । ऐसें रूप हरी दावीं डोळां ॥ध्रु.॥कटीं पीतांबर कास मिरवली । दाखवीं वहिली ऐसी मूर्ती ॥२॥गरुडपारावरी उभा राहिलासी । (Sant Tukaram Information in Marathi) आठवें मानसीं तें चि रूप ॥३॥झुरोनी पांजरा होऊं पाहें आतां । येईं पंढरीनाथा भेटावया ॥४॥तुका म्हणे माझी पुरवावी आस । विनंती उदास करूं नये ॥५॥

३) राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा । रविशशिकळा लोपलिया ॥१॥कस्तुरीमळवट चंदनाची उटी । रुळे माळ कंठीं वैजयंती ॥ध्रु.॥मुगुट कुंडले श्रीमुख शोभलें । सुखाचें ओतलें सकळ ही ॥२॥कासे सोनसळा पांघरे पाटोळा । घननीळ सांवळा बाइयानो ॥३॥सकळ ही तुम्ही व्हा गे एकीसवा । तुका म्हणे जीवा धीर नाहीं ॥४॥

४) समचरणदृष्टि विटेवरी साजिरी । तेथें माझी हरी वृत्ति राहो ॥१॥आणीक न लगे मायिक पदार्थ । तेथें माझें आर्त्त नको देवा ॥ध्रु.॥ब्रम्हादिक पदें दुःखाची शिराणी । तेथें दुश्चित झणी जडों देसी (Sant Tukaram Information in Marathi) ॥२॥तुका म्हणे त्याचें कळलें आम्हां वर्म । जे जे कर्मधर्म नाशवंत ॥३॥

५) सुंदर तें ध्यान उभे विटेवरी । कर कटावरी ठेवूनियां ॥१॥तुळसीचे हार गळां कासे पीतांबर । आवडे निरंतर तें चि रूप ॥ध्रु.॥मकरकुंडलें तळपती श्रवणीं । कंठीं कौस्तुभमणि विराजित ॥२॥तुका म्हणे माझें हें चि सर्व सुख । पाहीन श्रीमुख आवडीनें ॥३॥

६) विसरले कुळ आपुला आचार । पती भावे दीर घर सोय ॥१॥सांडिला लौकिक लाज भय चिंता । रातलें अनंता चित्त माझें ॥२॥मज आतां कोणी आळवाल झणी । तुका म्हणे कानीं बहिरी जालें ॥३॥

७) आधिल्या भ्रतारें काम नव्हे पुरा । म्हणोनि व्यभिचारा टेकलियें (Sant Tukaram Information in Marathi) ॥१॥रात्रंदिस मज पाहिजे जवळी । क्षण त्यानिराळी न गमे घडी ॥२॥नाम गोष्टी माझी सोय सांडा आतां । रातलें अनंता तुका म्हणे ॥३॥

८) नाहीं काम माझें काज तुम्हांसवें । होतें गुप्त ठावें केलें आतां ॥१॥व्यभिचार माझा पडिला ठाउका । न सर ती लोकांमाजी जालें ॥२॥न धरावा लोभ कांहीं मजविशीं । जालें देवपिशी तुका म्हणे ॥३॥

९) गरुडाचें वारिकें कासे पीतांबर । सांवळें मनोहर कैं देखेन ॥१॥बरवया बरवंटा घनमेघ सांवळा । वैजयंतीमाळा गळां शोभे ॥ध्रु.॥मुगुट माथां कोटि सूर्यांचा झळाळ । कौस्तुभ निर्मळ शोभे कंठीं ॥२॥ओतींव श्रीमुख सुखाचें सकळ । वामांगीं वेल्हाळ रखुमादेवी ॥३॥उद्धव अक्रूर उभे दोहींकडे । वर्णिती पवाडे सनकादिक ॥४॥तुका म्हणे नव्हे आणिकांसारिखा । तो चि माझा सखा पांडुरंग ॥५॥

१०) वाळो जन मज म्हणोत शिंदळी । परि हा वनमाळी न विसंबें (Sant Tukaram Information in Marathi) ॥१॥सांडूनि लौकिक जालियें उदास ।नाहीं भय आस जीवित्वाची ॥२॥नाइकें वचन बोलतां या लोकां । म्हणे जालों तुका हरिरता ॥३॥

११) हाचि नेम आतां न फिरें माघारी । बैसलें शेजारीं गोविंदाचे ॥१॥घररिघी जालें पट्टराणी बळें । वरिलें सांवळें परब्रम्ह ॥२॥बळियाचा अंगसंग जाला आतां । नाहीं भय चिंता तुका म्हणे ॥३॥

१२) न देखें न बोलें नाइकें आणीक । बैसला हा एक हरि चित्तीं ॥१॥सासुरें माहेर मज नाहीं कोणी । एक केलें दोन्ही मिळोनियां ॥२॥आळ आला होता आम्ही भांडखोरी । तुका म्हणे खरी केली मात ॥३॥

संत तुकाराम महाराजांचे दोहे – हिन्दी रचना

संत तुकाराम महाराजांचे भक्तिमय जीवन

आजच्या शतकात म्हणजेच कलियुगामध्ये विज्ञान तंत्रज्ञान हे खूप प्रगत झालेले असून, प्रत्येक कुटुंबामध्ये सामाजिक, भावनीक, तसेच कौटुंबिक समस्या निर्माण होतात. या समस्यांचा मार्ग हा तुम्हाला तुकोबांच्या अभंगातून नक्कीच मिळेल. (Sant Tukaram Information in Marathi) नाहीतर आपली अवस्था ही “तुझे आहे तुझं पाशी, परी तू जागा चुकलासी” अशा तुकोबांच्या अभंग रचनेसारखी होऊन जाईल.

संत तुकाराम हे विठ्ठल भक्त होतेच, तसेच ते एक ज्ञानी व उदार व्यक्तिमत्व होते. अशा उदार व्यक्तिमत्त्वांचा व दैवी संताचा जन्म आपल्या महाराष्ट्राच्या भूमीवर झाला. हे आपले अहोभाग्यच आहे. संत तुकाराम महाराज आणि त्यांच्या जीवनाच्या कालावधीमध्ये ४००० पेक्षा जास्त अभंग रचना केली आहे.

संत तुकाराम महाराज हे विठ्ठल भक्ती मध्ये इतके लीन होते की, ते स्वतःला समाजापासून वीरक्त करत होते. त्यांना कोणत्याही प्रकारची मोह, माया, सारख्या गोष्टींबद्दल फरक पडत नव्हता. (Sant Tukaram Information in Marathi) त्यांना प्रपंचाच्या गोष्टींमध्ये आशा, अपेक्षा उरल्या नव्हत्या.

स्वतःचे जीवन ते वैराग्य पद्धतीने जगत होते. वयाच्या चाळीशी नंतर संत तुकाराम महाराजांना स्वतः हे जग सोडून विठ्ठलाच्या चरणी लीन व्हावे, विठ्ठलाची सेवा करावी, व जगाचा निरोप घ्यावा, असे वाटू लागले. याचा प्रभाव म्हणजे वयाच्या ४२ व्या वर्षी, संत तुकाराम महाराजांनी दिनांक ९ मार्च १६५० रोजी ते जग सोडून वैकुंठाला निघून गेले.

संत तुकाराम महाराज हे वैकुंठाला निघून गेले असले तरी, त्यांचे मौल्यवान विचार हे लोकांमध्ये अजूनही कायम आहे. संत तुकाराम महाराजांनी वारकरी संप्रदाय सुरुवात केली. व वारकऱ्यांमध्ये तुकाराम महाराजांचे विचार व त्यांच्या जीवनाचा सार सर्वस्व आहे.

आजही वारकरी विठ्ठलाच्या दर्शनाला जातेवेळी, देहूला सुद्धा संत तुकाराम महाराजांच्या चरणांचे दर्शन घेण्यासाठी नक्कीच जातात. अशा प्रकारे संत तुकाराम महाराजांनी लोकांच्या मनामध्ये देवभक्ती जागरूक करून विविध प्रकारच्या अभंग रचनांची रचना करून लोकांमध्ये सद्भावना निर्माण केली.

संत तुकाराम महाराजांची समाधी

संत तुकाराम महाराज ज्या दिवशी वैकुंठाला गेले तो दिवस म्हणजेच  9 मार्च 1650 तुकाराम बीज म्हणून ओळखला जातो. (Sant Tukaram Information in Marathi) फाल्गुन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या दुसर्‍या दिवशी साजरा केला जातो. तुकोबाचे जन्मस्थान असलेल्या देहूला हजारो भाविकांनी भेट देऊन मंदिरात प्रार्थना केली.

संत तुकाराम महाराज यांचा छत्रपती शिवाजी महाराज यांना उपदेश

एके दिवशी छत्रपती शिवाजी महाराज संत तुकाराम महाराजांचे दर्शन, सत्संग आणि आशीर्वाद मिळवण्यासाठी देहू या गावी गेले होते. ईश्‍वरनिष्ठ महापुरुषाला पाहून ते इतके प्रभावित झाले की, त्यांच्या कृपेची याचना करू लागले; (Sant Tukaram Information in Marathi) परंतु दूरदृष्टीसंपन्न लोकसंत तुकाराम महाराजांनी त्यांना समर्थ रामदासस्वामींना शरण जाण्याचा उपदेश केला. संत तुकाराम महाराजांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांना क्षात्रधर्म म्हणजे काय, हे सांगून राजधर्म समजावला. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी तुकाराम महाराजांच्या कीर्तने आणि मार्गदर्शने यांतून प्रेरणा घेतली.

संत तुकाराम महाराज यांच्या मृत्यूचे कारण

संत तुकाराम महाराज यांच्या मृत्यूबद्धल दोन मतप्रवाह आहेत. पहिला आहे ते विमानात बसून सदेह वैकुंठाला गेले आणि दुसरा आहे, त्यांची हत्या केली. तुकाराम महाराज यांचा जन्म 1608 चा तर मृत्यू 1650 सालचा. (Sant Tukaram Information in Marathi) म्हणजे ते फक्त 42 वर्षे जगले. ते वयाच्या 42 व्या वर्षी मृत्यू पावले. हे वय मृत्यूचे नाही. संत तुकाराम महाराज अत्यंत तरुण असताना त्यांचा मृत्यू कसा झाला हा नेहमीच शंकेचा, वादाचा विषय राहिला आहे.

संत तुकाराम महाराजांचा लढा ब्राह्मणाविरुद्ध होता, त्यांनी तुकाराम महाराजाना खूप त्रास दिला होता. तुकाराम महाराज विचाराने लढत होते, तर, ब्राह्मण त्यांच्याविरुद्ध कटकारस्थान करत होते. त्यांच्या अभंग लेखनावर बंदी घालणे, त्यांचे अभंग इंद्रायणीत बुडवणे, त्यांची बदनामी करणे, या बाबी ब्राह्मणांनी संत तुकाराम महाराजांची हत्या करून ते विमानात बसून वैकुंठाला गेले अशी अफवा पसरवली. पण अनेक चरित्रकारांना तुकोबांच्या मृत्यूबद्दलची ही शक्यता अजिबात मान्य नाही.

श्रीधरमहाराज लिहितात- ‘इंद्रायणीकाठी तुकोबांचं कीर्तन सुरू होतं. त्यांनी सर्वांना ‘आम्ही वैकुंठाला जात आहोत, तुम्ही माझ्याबरोबर वैकुंठाला चला’ असं सांगितलं. १४ टाळकऱ्यांनी क्षेमालिंगन दिले. सकळही माझी बोळवण करा । (Sant Tukaram Information in Marathi) परतोनि घरा जावा ।। अशी सूचनाही केली. आणि भगवतकथा करीत असता तुकोबा अदृश्य झाले. तुकारामांचा मृत्यू नेमका कसा झाला हे कोणालाच सांगता आलेलं नाही.’

संत तुकाराम महाराज पंढरपूर वारी

पांडुरंगाचा सन्मान करण्यासाठी ही पंढरपूरची वार्षिक यात्रा आहे. संपूर्ण महाराष्ट्रातील भाविक “ग्यानबा तुकाराम” म्हणत पायी चालत पंढरपूरला जातात. मोर्चात लाखो लोक सहभागी होतात. (Sant Tukaram Information in Marathi) देहूतील वारकरी संत तुकारामांच्या पादुका देहूहून पंढरपूरला पालखीत घेऊन जातात.

FAQ QUENTION

संत तुकाराम महाराजांचे संपूर्ण नाव काय आहे.

संत तुकाराम महाराजांचे पूर्ण नाव तुकाराम बोल्होबा अंबिले आहे.

संत तुकारामांचा जन्म केव्हा झाला ?

संत तुकारामांचा जन्म सोमवार २१ जानेवारी १६०८, माघ शुद्ध पंचमी, शा.शके १५३०, युगाब्द ४७०९.देहू, महाराष्ट्र येथे झाला.

संत तुकारामांची शिष्या कोण?

तुकारामाचे शिष्य संत निळोबा, संत बहिणाबाई, भगवानबाबा हे होते.

संत तुकारामांनी समाधी कुठे घेतली ?

संत तुकारामांनी समाधी संत तुकाराम वैकुंठस्थान मंदिर, देहू येथे घेतली.

संत तुकाराम महाराज बीज म्हणजे काय?

तुकाराम बीज, म्हणजे संत तुकाराम महाराजांच्या सदेह वैकुंठ गमनाचा दिवस. फाल्गुन वद्य द्वितीयेला, म्हणजेच ९ मार्च १६५० तुकारामांचे सदेह वैकुंठ-गमन झाले, असे मानले जाते. हा दिवस ‘तुकाराम बीज’ म्हणून ओळखला जातो.

आपण तुकाराम बीज का साजरी करतो?

तुकाराम बीज हा दिवस संत तुकाराम महाराजांच्या सदेह वैकुंठ गमनाचा दिवस मानला जातो. पारंपारिक मराठी दिनदर्शिकेनुसार फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी हा दिवससाजरा केला जातो.

संत तुकाराम महाराज मृत्यू कारण काय होते?

संत तुकाराम महाराज यांच्या मृत्यूबद्धल दोन मतप्रवाह आहेत. पहिला आहे ते विमानात बसून सदेह वैकुंठाला गेले आणि दुसरा आहे, त्यांची हत्या केली. तुकाराम महाराज यांचा जन्म 1608 चा तर मृत्यू 1650 सालचा. म्हणजे ते फक्त 42 वर्षे जगले. ते वयाच्या 42 व्या वर्षी मृत्यू पावले. हे वय मृत्यूचे नाही. संत तुकाराम महाराज अत्यंत तरुण असताना त्यांचा मृत्यू कसा झाला हा नेहमीच शंकेचा,वादाचा विषय राहिला आहे.

श्रीधरमहाराज लिहितात- ‘इंद्रायणीकाठी तुकोबांचं कीर्तन सुरू होतं. त्यांनी सर्वांना ‘आम्ही वैकुंठाला जात आहोत, तुम्ही माझ्याबरोबर वैकुंठाला चला’ असं सांगितलं. १४ टाळकऱ्यांनी क्षेमालिंगन दिले. सकळही माझी बोळवण करा । परतोनि घरा जावा ।। अशी सूचनाही केली. आणि भगवतकथा करीत असता तुकोबा अदृश्य झाले. तुकारामांचा मृत्यू नेमका कसा झाला हे कोणालाच सांगता आलेलं नाही.’

मित्रहो, आजच्या लेखाच्या माध्यमाने आम्ही आपणास तुकाराम महाराजांबद्दल माहिती दिली आहे. हा लेख तुम्हाला कसा वाटला हे कमेंट करून आम्हाला नक्की कळवा.व लेख आवडल्यास तुमच्या इतर मित्रापरीवारांसोबत नक्की शेयर करा. धन्यवाद.

OG Full Form in Marathi ओजी की पूर्ण रूप मराठीत 2024

क्रिकेट खेळाची माहिती cricket information in marathi 2024, leave a comment cancel reply.

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

Product Highlight

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nunc imperdiet rhoncus arcu non aliquet. Sed tempor mauris a purus porttitor

Recent Posts

சிறந்த 50 மாலை வணக்கங்கள் தமிழ் கவிதை படங்கள், எஸ்எம்எஸ், வாழ்த்துக்கள் | மாலை வணக்கம் வாழ்த்துகள்

Girl baby names in tamil – பெண் குழந்தை பெயர்கள் 2024.

Depressed Sad Alone Quotes in Tamil – தமிழில் மனச்சோர்வடைந்த சோகமான தனி மேற்கோள்கள் 2024

Depressed Sad Quotes in Tamil – தமிழில் மனச்சோர்வடைந்த சோக மேற்கோள்கள் 2024

Success Motivational Quotes in Tamil நம்பிக்கை தரும் சத்குருவின் வாசகங்கள்

Wish You Happy Birthday in Tamil – தமிழில் பிறந்தநாள் வாழ்த்துக்கள் 2024

Happy birthday wishes in tamil kavithai – தமிழுக்கு இனிய பிறந்தநாள் வாழ்த்துக்கள் 2024.

Happy Birthday Wishes in Tamil | பிறந்தநாள் வாழ்த்துகள் 2024

Best Life Quotes in Tamil – தமிழில் சிறந்த வாழ்க்கை மேற்கோள்கள் 2024

life failure quotes in tamil – தமிழில் வாழ்க்கை தோல்வி மேற்கோள்கள் 2024